O‘zbekistоn respublikasi оliy va o‘rta maхsus ta’lim vazirligi z. T. Karabayeva
Download 5.6 Mb. Pdf ko'rish
|
|
10.8-rasm. CYP-katalizlangan NKK metabolizmidan shakllangan metan-
diazogidroksid metil guruhini geninning muhim O 6 atomiga qo‘shish bilan mutatsiyalarni keltirib chiqaradi. Sitosin (Panel a) ning o‘rniga timidin (Panel b) ni qamrab oladigan yanglish juftlangan bazaning termodinamik turg‘unligini o‘stirish orqali metillangan asos DNK molekulalarida mutatsiyalar (G→A tranzitsiyalar) ni yanada oshiradi. Aromatik aminlar tomonidan siydik pufagi rakining keltirib chiqarilishi metabolik o‘zgarish larning murakkab torini o‘z ichigaoladi. Siydik pufagi osmasi va boshqa toksik natijalardagi roliga qoshimcha tarzda bu metabolik transformatsiyalar ozlarining DNK hosilalari (masalan, oqqon hujayralari DNKsi) va protein hosilalari(masalan, gemoglabin yoki albumin)singari qon orqali 270 tashiladigan biomarkerlarni hosil qilish qobiliyati sababli ham e’tiborga molik hisoblanadi. 10.9-rasm. Tamaki tutunidagi siydik pufagida saraton chaqiradigan aromatik aminlar. Tamaki xavfining bu foydali molekular olchov qurilmasi siydik pufagi raki yoki jigar rakiga bo‘lgan shubhalilik (masalan, turli xil N-asetil trans- feraza genoturlariga ega bo‘lgan “sekin” qarama-qarshi “tez” asetilatorlarda o‘sma xavflarining qiyoslamalari) da genetik muhitning ta’siri haqidagi izlanishlarga o‘z hissasini qo‘shdi. 4-ABP biofaollashishiga asosiy yo‘nalish N-gidrosid yoki gidroksil amin metabolitini shakllantirish uchun ekosiklik boshlang‘ich aminning CYP1A1- katalizlangan gidroksilatsiyasi bilan boshlanadi (10.10-rasm). Bu metabolitlar proteinlar bilan ba’zi darajalarga ta’sir ko‘rsatadi biroq, odatda, DNK bilan chegaralangan reaktivlik namoyish etadi: natijada, qo‘shimcha metabolik ishlov berish jarayoni so‘nggi mutagenik turlarni shakllantirishi soraladi. Natijada kelib chiqqan N-gidrosid metabolit o‘zlarining kanserogenlik darajalarining muhimligiga ko‘ra farq qiladigan bir necha bog‘lanishli reaksiyalardan birini boshdan kechirishi mumkin: N-asetil tomonidan N-asetilatsiya transferazasi N-gidrosid metabolitining zaharsizlanishiga erishishi mumkin bo‘lgan bir paytda, asetat, sulfonat yoki glisuronik kislota bilan O-kombinatsiya barchasi biofaollashish bosqichlarini aks ettiradi. Biroq, asetat va sulfonat O-kombi- 271 natsiyalarining yarmiga qisqarish vaqti shuni ta’kidlaydiki, bu turlar asosan, kelib chiqish to‘qimasida ziyonlarga sabab bo‘ladi: faqatgina O-glusuronid birikma tana bo‘ylab aylanish va buyraklar tomonidan so‘nggi chiqarishni boshdan kechirish uchun jigardan chiqarib yuborilishdan omon qoladi. Download 5.6 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|