O‘zbekistоn respublikasi оliy va o‘rta maхsus ta’lim vazirligi z. T. Karabayeva
Download 5.6 Mb. Pdf ko'rish
|
|
1.3. Sanoat davridagi kasbiy xatarlar Parasels o‘ziga xos amaliyoti va kasallikning sezuvchanlik doirasi o‘rtasida bog‘liqlikni tan olgan holda o‘z davridan ilgariladi. Sanoat inqilobi XVIII va XIX asrlarda to'liq amalga oshirilmaguniga qadar bunday tushuncha to‘liq qabul etilmadi. Sanoat inqilobi davrida kon va kimyo sanoati o‘sib rivojlangani sari kasb-hunar yo‘nalishlarida xavfli moddalar ta'sirini yangi toksikokogiya fanidagi muhim kashfiyotlar tufayli o‘’rganish imkoniyatlari ortdi. Bu holat zehnli shifokorlar tomonidan amalga oshirildi. 1) Persival Pott. Ingliz jarrohi Persival Pott (1714-1788) kasallikga maxsus ish joylarining ta'sirini anglab yetishda o‘z hissasini qo‘shgan shifokorlardan biri edi. Ortopedik jarrohlikga qo‘shgan asosiy hissasidan tashqari, Pott London o‘smirlarinig mo‘rini tozalash ishlari bilan bog‘liq bo‘lgan klinik kuzatuvlarni ham olib bordi: 1775 yilda u birinchilar qatorida ko‘mir muassasasida ishlovchi o‘smir bo‘lalarda teri o‘simtalarining erta boshlanish davrini kuzatdi. Yosh o’g‘il bo‘lalar bajaradigan kundalik yumush o‘ta ayanchli bo‘lib, ularning hech qanday himoyasiz yalang‘och badanlariga yomon ta’sir etardi. Pottning qisqa hisoboti yosh o‘smirlardagi kasallik sabablarini qidirayotgan shifokorlar tomonidan qo‘llab quvvatlandi. Bunga qadar baxtiqaro yigitlarga tanosil kasalligi qurbonlari sifatida tashxis qo‘yilar edi. Pott ta’kidlanganidek, tanosil kasalligi deb tashxis qo‘yilishi shifokorga ham bemorga ham g‘azab keltirar edi. Bu kabi keng tarqalgan qarashlarga ko‘ra, kundalik tarzda hammomda cho‘milish odati, mintaqadagi mo‘ri tozalovchi o‘smirlar orasida moyak o’simtasi 18 kasalligini kamaytirishini anglatdi. 1892-yilda laryngologist Sankt Bartolmeyning tadqiqotlarni chuqur o‘rgangan Genri Butlin Qirollik Jarrohlar Kollejiga o‘qigan uch ma'ruzasida himoya kiyimiga alohida tarzda to‘htalib o‘tgan holda, bunday ehtoyotkorlik kiyimi yo‘lga qo‘yilgan Germaniya mori tozalovchilari Buyuk Britaniya mo‘ri tozalovchilariga nisbatan kamroq moyak saratoniga uchrash- larini ta’kidlab o‘tdi. Pottning ko‘rsatib o‘tgan moyak o‘smalar rivojlanishida ko‘mir mahsulotlarining aloqadorligi haqidagi ko‘rsatmalari gipotezasi Yaponiya tadqiqotchi Katsusaburo Yamagiva tomonidan 1915-yilga o‘tkazilgan hayvon- lardagi tajribalariga qadar isbotlanmadi. Quyonlar qulog‘i ustiga ko‘mir bo’lak- chalari rasmini chizgan holda, Yamagiva mo'ri tozalovchilarida uchraydigan moyak o‘simtalarini ko‘rsatib berdi. Download 5.6 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|