O’zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o’rtа mахsus

 
Muhоkаmа uchun sаvоllаr: 
1. Qalqonsimon bezi tuzillsh xususiyallari nimadan iborat? 
2. Qalqonsimon bezda qaysi gormonlar ishlab chiqiladi? 
3. Tiroksin va triyodotronin gormonlar qayerda va qanday siniez bo‘ladi, 
4. Tiroksin gormohning fiziologik ahamiyati nimadan iborat?
 
6-sаvоl bo’yichа dаrs mаqsаdi: talabalarga qalqonoldi bezi hаqidа mа‘lumоt bеrish. 
Idеntiv o’quv mаqsаdlаri.  
1.1. Qalqonoldi bezining anatomik xususiyatlarini izohlab bera oladi.
1.2. Qalqonoldi bezi gormonlarining ta‘sir etish mexanizmini tushuntira oladi. 
 
Oltinchi sаvоl bаyоni. 
Qalqonoldi yoki paratireoid bezi 
Odamda to‘rtta qalqonoldi yoki paratireoid bez bor, bulardan ikkitasi qalqonsimon bezning 
orqasida, qolgan ikkitasi esa qalqonsimon bezning pastki qutbida, ba‘zan esa bez to‘qimasida 
bo‘ladi. Ular yapaloq oval tuzilmalar bo‘lib, bo‘yi 6-7 mm, eni 3-4 mm va qalinligi 1,5-2 mm. Bez 
to‘qimasi qon va limfa tomirlariga boy. 
Qalqonoldi bezlarning umumiy massasi 100 mg ga teng. 
Paratireoid bezi gormonlari 
Paratireoid bez paratgormon va kalsitonin ishlab chiqadi. Paratgormon ba‘zi adabiyotlarda 
paratirin deb ham ataladi. U bezning asosiy va oksifil hujayralarida sintez bo‘ladi. Bezdan 
paratgormon to‘g‘ridan to‘g
-
ri qonga o‘tadi, organizmda kalsiy almashinuvini boshqaradi va qonda 
uning doimiyligini ta‘minlaydi. Meyorda odam qonida 2.25-2.75 mmol/1 (9-11 mg%) kalsiy 
bo‘ladi. 
Paratireoid bezining gipofunksiyasi (gipoparatireoz) da qonda kalsiyning miqdori kamayadi, 
bez faoliyati kuchaygan (giperparatireoz) da esa uning miqdori oshadi. 
Ma‘lumki, organizmda kalsiy zaxira bo‘ladigan a‘zo-suyak to‘qimasidir. Shuning uchun 
qonda va suyak to‘qimasidagi kalsiy miqdorining orasida katta bog‘lanish mavjud. Paratgormon 
suyaklarning ohaklanishi va dekalsifikasiya (ohakning suyakiarda zaxira bo‘lishi va ulardan 
kalsiyning ajralib chiqishi) jarayonlarini boshqaradi. Kalsiy almashinuviga ta‘sir etib, ayni holda 
paratgormon organizmda fosforning almashinuviga ham ta‘sir yetkazib oladi. Paratgormon 
buyraklarda qayta so‘rilish jarayonini susaytirib, siydik bilan fosfatlarni chiqarish jarayonini 
kuchaytiradi. Qalqonoldi bezlarning ishlamay qolish (gipoparatireoz) oqiballari itlarning shu 
bezlarini olib tashlash tajribalarida o‘rganilgan. Bezlar olib tashlangandan bir necha kun keyin 
skeletning barcha mushaklari dapqir-dapqir tirishib qisqaradi, ya‘ni titraydi (paratireopriv