O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta`lim
Download 4.15 Mb. Pdf ko'rish
|
Физик ва коллид химия. Дарслик
|
(4.17) tenglama izotermik jarayonlar uchun izoxor va izobar potensiallarning bog„liqligini ifodalaydi. (4.12) va (4.14) tenglamalariga ko„ra: (4.18) (4.18) tenglamaga ko„ra maksimal foydali ish maksimal ishdan sistema tomonidan tashqi bosimga nisbatan bajarilgan ishning ayirmasiga teng. Misol. Standart sharoitda ma‟lumotnomalarda berilgan kattaliklardan foydalanib quyidagi reaksiyaning Gibbs energiyasini ikki xil usul bilan hisoblang 18 : Standart sharoit (T = 298K, P = 1 atm) uchun ma‟lumotnomadan olingan kattaliklar: Modda , kJ/mol 0 0 -285,83 S, J/mol·K 130,68 205,14 69,91 , kJ/mol 0 0 -237,13 18 David W. Ball. Physical Chemistry. Brooks/Cole, a division of Thomson Learning, 2011. P. 95. 79 Yechish. a) Birinchi usul. Avval reaksiyaning issiqlik effektini hisoblaymiz: Entropiya o„zgarishini hisoblaymiz: Topilgan qiymatlarni 4.14 tenglamaga qo„yib izobar-izotermik potensialni yoki Gibbs energiyasini hisoblaymiz: b) Ikkinchi usul. Standart izobar potensial qiymatidan foydalanib hisoblaymiz: ∑ ∑ Ikkala usulda bir xil qiymat olindi. 4.5. Jarayonlarning borish imkoniyatlari va yo„nalishining mezonlari. Tabiatda va ishlab chiqarishda o„z-o„zidan sodir bo„ladigan har qanday jarayon energiyaning kamayishi tomonga boradi. Binobarin, izotermik-izoxor jarayonning sodir bo„lish sharti izoxor potensialning kamayishidir , shunday jarayonning bormaslik sharti esa izoxor potensialning ortishidir . Agar bo„lsa jarayon muvozanat holatida turgan bo„ladi. Izotermik-izobar jarayonning imkoniyatini izobar potensialning o„zgarishi belgilaydi. Agar bo„lsa, jarayon sodir bo„ladi, bo„lganda jarayon sodir bo„lmaydi, bo„lganda jarayon muvozanat holatida turgan bo„ladi. Turli sharoitlarda boruvchi jarayonlar uchun yo„nalish va muvozanat mezonlari 4.1 jadvalda umulashtirilgan. Kimyoviy reaksiyalarni va fizik-kimyoviy jarayonlarni baholashda izobar potensial eng ko„p qo„llaniladigan mezondir. Uning o„zgarishi nimaga bog„liq ekanligini batafsil ko„rib chiqamiz. tenglamaga asosan izobar potensialning qiymati entalpiya, temperatura va entropiyaga bog„liq. Ma‟lumki entalpiya kattaligi yuzlab kJ/mol qiymatlarga ega bo„ladi. Entropiya kattaligi esa bir necha kJ/mol, hotto J/mol qiymatlarga ega bo„ladi. Demak, izobar potensial qiymatiga entalpiyaning ta‟siri ko„proq. 80 4.1 jadval. Sistema mavjud bo„lish sharoitlari bilan jarayonni o„z-o„zidan sodir bo„lish imkoniyati va barqaror muvozanati mezonlari. Sistemaning mavjud bo„lish sharoitlarini tavsiflovchi o„zgarmas parametrlar Jarayonni o„z-o„zidan sodir bo„lish mezoni Jarayon muvozanatining mezoni va ning ortishi Maksimum va ning ortishi Maksimum va ning kamayishi Minimum va ning kamayishi Minimum va ning kamayishi Minimum va ning kamayishi Minimum Agar bo„lsa, bo„lish ehtimoli ko„p. Ekzotermik jarayonlarda entalpiya manfiy ishorali bo„ladi, ya‟ni no„ldan kichik bo„ladi. Demak, ekzotermik reaksiyalarning o„z-o„zidan sodir bo„lish ehtimoli yuqori. Endotermik reaksiyalarda bo„ladi, u holda bo„lish ehtimoli va shunga mos ravishda jarayonning sodir bo„lmaslik ehtimoli yuqori. Ushbu holatda entropiya musbat bo„lib, ko„paytmasining qiymati qiymatidan katta bo„lsa, no„ldan kichik bo„ladi va reaksiya sodir bo„ladi. Masalan, suvning parchalanishi endotermik reaksiya, ikkita molekuladan uchta molekula hosil bo„ladi, ya‟ni . Temperatura taxminan 1200K dan yuqoriroq bo„lganda ΔS ko„paytmasi etarlicha katta qiymatga ega bo„ladi va suvning parchalanishi sodir bo„ladi. Demak, endotermik reaksiyalar ko„pincha yuqori temperaturada sodir bo„ladi. Download 4.15 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|