О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim

Kompleks o‘z ichiga ushbu jixatlarni qamrab olishi nazarda to‘tilgan: 
a) ma’lumning tavsifnomasini bulaklarga ajratish;\ 
b) kidiriluvchi noma’lumning o‘rnini aniqlash; 
v)noma’lum kidiriluvchi bilan ma’lum o‘rtasidagi munosabatlarni ajratib 
ko‘rsatish. 
Shunday qilib, Vyursburg psixologiya maktabining namoyondasi O.Zels 
psixologiya tarixida birinchi bo‘lib tafakkurni jarayon sifatida ekspremental 
metodlar bilan tadqiq qilgan, intellektual operatsiyalar va ularning tarkibiy 
qismlarini nazariy va amaliy jixatdan ta’riflab bergan, izchil ilmiy metodlarga 
asoslanib, o‘rganishga butun vujudi bilan intilgan psixologdir. Germaniyada 
psixologiyaning geshtaltpsixologiya yunalishi vujudga keldi. Uning, ko‘zga 
ko‘ringan namoyondalari qatoriga X.Erenfels (1859-1932), V.Keler (1887-1967), 
K.Kofka (1886-1941) va boshqalar kiradi. Geshtaltchilar fikriga qaralganda, har bir 
psixik xodisaning mazmuni uning tarkibiga kiruvchi qism va elementlarni birgalikda 
aks ettirishdan qo‘lam jixatidan keng, mazmun jixatidan rang-barangdir. 
Geshtaltchilarning aksiomatik harakterga ega bo‘lgan ushbu tezislari mazkur 
ta’limot g‘oyasini ochib berishga xizmat qiladi, alohida olingan qism va 
elementlarning yigindisi yahlit to‘zilish mazmunini belgilab bera olmaydi, aksincha 
yahlit to‘zilma qism va elementlarning xususiyatlari va xossalarini belgilab berishga 
qurbi yetadi. 
Geshtaltpsixologiyaning markaziy nazariyasi har qanday psixologik 
jarayonlarning bosh moxiyati ularning sezgilarga uxshash 
alohida elemetlari emas
, 
balki konfiguratsiya shakl yoki geshtaltchilarning yahlit yaratishidan iborat. 
Geshtalt psixologiyada tafakkur muammosining tadqiqoti keng kamrovli 
tarzda olib boriladi. Jumladan, V.Kelyor antropoidlarning intellektual harakatlarini 
eksperimental o‘rganish natijasida yuqori darajada taraqqiy qilgan maymunlarning 

---

aqliy harakatida inson harakatiga xos uxshashlik borligi to‘g‘risida xulosa chiqaradi. 
V.Kelyorning fikricha, topshiriqni yechish mexanizmi quyidagilardan iborat: 
organizmning optik maydonidagi vaziyatlarning muhim elementlari bir butunlikni, 
ya’ni vaziyat elementlariga, geshtalt ichiga kirib, geshtaltda qaysi joyni egallashga 
bog‘liq ravishda yangi ahamiyat kasb etadi. Vaziyatning muhim elementlaridan 
namoyon bo‘luvchi geshtaltchilar muammosi vaziyatda organizmda ba’zi bir 
zuriqishlar ta’sirida vujudga keladi, topshiriqni yechish muammoli vaziyatning 
qismlari yangi geshtaltda yangi munosabatda idrok qilina boshlaganida tugallanadi. 
Masalani yechish aniq kadamlarni yuzaga keltiruvchi geshtalt sifatida maydonga 
chiqadi. 
Geshtaltchilarning ayrimlari "yunalish" atamasini qo‘llab, uni o‘tmish 
tajribasi bilan boglashga intiladilar. Shuningdek, ular "tafakkurning evrestik