O'zbekiston Respublikasi Oliy va O'rta maxsus Ta’lim Vazirligi Guliston Davlat universiteti Tabiiy Fanlar fakulteti

1.3.Filogenitikaning umumiy anatomiyasi
Ushbu daraxt oltita tur (a dan f gacha belgilangan) o'rtasidagi munosabatlarni ko'rsatadi, ularning barchasi hozirda tirik. Har bir ko'rinish daraxtdagi bitta "so'nggi tugun" yoki "uchi" ni anglatadi. Ushbu daraxtda ushbu tugunlar joylashgan o'ta o'ng burchak bugungi kunni anglatadi va biz filogeniya orqali o'ngdan chapga siljiganimizda evolyusion vaqt o'tmishga chuqurroq kirib boradi. Ushbu tirik turlar o'tmishda "ichki tugunlarda" bir-biri bilan bog'langan "novdalar"ning uchlarida joylashgan. Har bir ichki tugun ikkita chiziq bilan taqsimlangan ajdodni anglatadi va har bir filial ushbu umumiy ajdoddan ajralib chiqqanidan keyin sodir bo'lgan chiziqlarning mustaqil evolyusiyasini aks ettiradi. Oxir oqibat, barcha beshta tur daraxtning "ildizi" deb ham ataladigan eng chuqur ichki tugunda umumiy ajdodga ega. Umuman olganda, daraxtning shakli va shuning uchun u taxmin qiladigan dallanadigan naqsh uning "topologiyasi"deb nomlanadi.

Filogenitika anatomiyasi.
Evolyusion daraxt bir nechta komponentlarni o'z ichiga oladi. O'ng tomonda (bu holda; muqobil variantlar uchun 4 va 5 ga qarang) daraxtning so'nggi tugunlari yoki "uchlari". Ular odatda individual turlarni yoki kattaroq taksonomik guruhlarni ifodalaydi va ularning barchasi bir-birining zamondoshidir (masalan, ularning barchasi hozirgi vaqtda yashashi mumkin, bu holda A dan F gacha barchasi zamonaviy turlarni aks ettiradi). Terminal tugunlari bir-biriga "ichki tugunlar"ga ulanadigan filiallar orqali ulanadi. Ichki tugunlar qiz opa — singil guruhlarining paydo bo'lishiga olib keladigan taxmin qilingan bo'linish hodisalarini (spesifikasiyani) ifodalaydi-boshqacha qilib aytganda, ular ikki yoki undan ortiq bog'liq chiziqlar kelib chiqqan umumiy ajdodlarni anglatadi. Ushbu rasmda yulduzcha bilan belgilangan tugun a va B turlarining eng so'nggi umumiy ajdodini, ikkita yulduzcha bilan belgilangan tugun esa a, B va C turlarining eng so'nggi umumiy ajdodidir. daraxtning "topologiyasi" deb nomlanuvchi dallanma naqshlari evolyusion munosabatni bildiradi. Masalan, a va B turlari yaqinda boshqa turlar tomonidan taqsimlanmagan umumiy ajdodga ega va shuning uchun ularni "opa-singil taksonlar"deb atashadi. Xuddi shunday, D va E turlar birodar taksonlardir. F tur-bu turlar namunasining eng uzoq qarindoshi va "tashqi guruh"sifatida tanilgan. Tashqi guruh turlari evolyusion daraxtni "ildiz otish" uchun, ya'ni turlarning butun guruhi tomonidan baham ko'rilgan so'nggi umumiy ajdodni (ya'ni eng chuqur ichki tugunni) ko'rsatish uchun zarurdir. Ba'zan "bazal chiziq" atamasi tashqi guruhga olib boradigan filialni tavsiflash uchun ishlatiladi, ammo bu tavsiya etilmaydi, chunki ko'pincha u kamroq o'zgarishlarga duch kelganligi va shuning uchun boshqa chiziqlarga qaraganda ko'proq "ibtidoiy" yoki "irsiy" ekanligi noto'g'ri tushuniladi.
Ta'rifga ko'ra, boshqa turlardan tashqari, ikki tur qanchalik keng tarqalgan ajdodlarga ega bo'lsa, ular shunchalik chambarchas bog'liqdir. Masalan, asosiy tugunlardan ildizga qadar a va b turlarining to'rtta umumiy ajdodi bor, A va D turlarining ikkita umumiy ajdodi bor va f turlarining qolgan beshta turidan bittasi bilan faqat bitta ajdodi (ildizning o'zi) bor. A va b turlari yaqinda umumiy ajdod bilan bog'liq bo'lib, u daraxtdagi boshqa takson bilan bo'lishmaydi va shuning uchun "opa takson"deb nomlanadi. A va b turlarining keyingi eng yaqin qarindoshi C turlari bo'lib, ular bilan D, E va F turlari bundan mustasno, ular umumiy ajdodga ega, D va E turlari opa-singil taksonlardir va a + B + C turlarining eng yaqin qarindoshlari F turlari, aksincha, bog'liq emas boshqa har qanday turga, bitta uzoq ajdoddan tashqari va "tashqi guruh"sifatida tanilgan. Daraxtni ildiz otish uchun tashqi guruh zarur (siz ildiz otmagan daraxtlarni ham chizishingiz mumkin, ammo ular kamroq ma'lumotga ega va bu erda hisobga olinmaydi).