O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti

Qissaxon (qissago‘y) – 1. ertak, doston, afsona, ri­voyatlarni rolga kirib, chiroyli, ifodali qilib o‘qiy­digan yoki gapirib beradigan kishi. 2. Qadimda qissaxon­lik nihoyatda kuchaygan. XIX-XX asrlarda “Alpomish”, “Qissayi Mashrab”, Bedil, G‘azzoliy, So‘fi Olloyor asarla­rini yoddan aytib beruvchilar xalq orasida juda ko‘p bo‘lgan. Ayni kunlarda qissaxonlikni iqtidorli aktyor­lar bajarishmoqda. Masalan: O‘zbekiston va Qoraqalpog‘iston xalq artisti Muhammadali Abduqunduzov, O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan madaniyat xodimi, shoir Muslimbek Yo‘ldoshevlar televideniyeda, radioda badiiy kitoblarni o‘qib bermoqdalar.
Qiroatxon – ta’sirchan, ifodali, har bir so‘zni o‘z ma’nosida, chiroyli, ohangli yoddan o‘qishdir. Qiroatxon­lik – ko‘pincha madrasalarda, diniy o‘quv yurtlarida, ayniqsa, Qur’oni Karimni jamoa o‘rtasida o‘qiganida bilinadi. Qur’on tilovat qilganida qiroatxonlikni qanchalik yaxshi o‘zlashtirganlikda ko‘rinadi.
Boshlovchi – teatr, konsertlarni, tadbirlarni olib boruvchi, oliy o‘quv yurtlarida, maktablarda, jamoadagi rasmiy va no­rasmiy uchrashuvlar, yig‘ilishlar, ilmiy-ba­diiy suhbatlarni bosh­qaruvchi inson tushuniladi. Tadbir­ning mazmunli, chiroyli o‘tishi boshlovchiga bog‘liq bo‘la­di. Boshlovchi birinchidan, o‘ta farosatli, didli, aqlli, chiroyli gapiruvchi bo‘lishi va tadbirga tashrif buyuruvchi mehmonlarni va qatnashuvchilarni to‘liq tanishi, bilishi kerak bo‘ladi. Ikkinchidan, boshlovchi - kimga, qachon so‘z berishni aql-idroki, farosati bilan bilishi kerak. Uchin­chidan, boshlovchi davradagilar asabiga, g‘ashiga teg­may­di­gan, shirali ovozda, qo‘rslik qilmay, muloyim gapirishi lozim. To‘rtinchidan, boshlovchi nihoyatda did bilan ki­yingan bo‘lishi shart. Oltinchidan, boshlovchi nihoyatda aqlli, shoir­tabiat, askiyachi, latifago‘y, o‘z o‘rnida she’r to‘qiy oladigan, gaplarni bir-biriga bog‘lab yuboradigan inson bo‘lishi kerak. Yettinchidan, boshlovchi axloqan pok, el o‘rtasida, jamoa o‘rta­sida alohida hurmat topgan inson bo‘lishi kerak.
O‘rtakash – ya’ni faqat turli to‘ylarni, yubileylarni bosh­qarib boruvchi inson. To‘yning, ma’rakaning, yubiley­ning qan­day, mazmunli yaxshi o‘tishi o‘rtakashga bog‘liq. O‘rtakash niho­yatda so‘zga boy, chiroyli gapirishdan tash­qari, davrani o‘ziga qaratib ola biladigan, so‘zlarni cher­tib-chertib, ifodali talaffuz qila oladigan, dona-dona so‘zlaydigan inson bo‘lishi kerak. Shoir Muxtor Nosirning o‘rtakashlikni olib borishga bag‘ishlangan “To‘ynoma” ki­tobi nashr etilgan.
“Antik dunyo” xalqaro fanlar akademiyasining akademi­gi, filologiya fanlari nomzodi Rahimboy Jumaniyozov “Siz notiq bo‘lmoqchimisiz?!” kitobida: “So‘z tuzadi, so‘z buzadi, olqish ham so‘zdan, qarg‘ish ham, obod qilguvchi ham so‘z, barbod qil­guvchi ham, omonlik ham so‘z bilan, yomonlik ham, so‘z kuldiradi, o‘ldiradi ham, topish ham so‘z bilan, qopish ham, bun­yodkor g‘oyalar ham so‘z bilan, buzg‘unchi, vay­ronkor g‘oyalar ham u bilan”, deb yozadi.
Notiqlik san’atini va nutq madaniyatini puxta egal­lagan insonlar so‘zlarni qofiyali tarzda, esda qolarli qilib so‘zlaydilar. Va ular keng xalq ommasi o‘rtasida katta hurmat-e’tiborga sazo­vor bo‘ladilar.