O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti

Og‘zaki nutqqa qo‘yiladigan talablar quyidagilar:

• 
  Og‘zaki nutq insonning muomala madaniyatini qancha­lik yaxshi yoki yomon o‘zlashtirganligini ko‘rsatuvchi vosi­tadir;
  
• 
  nutq falsafiy, axloqiy, estetik, mantiqiy, izchil bo‘lishi kerak;
  
• 
  nutqqa tayyorlanish jarayonida, avvalo, mavzuning mazmun-mohiyati, maqsadiga qarab so‘zlanishi lozim;
  
• 
  notiq nutqi doimo eshituvchi auditoriyaning xusu­siyati, kasbiga moslangan, mo‘ljallangan bo‘lishi zarur;
  
• 
  og‘zaki nutqda, avvalo, har bir so‘z, ibora o‘z o‘rnida, ifodali, uslubiy jihatdan to‘g‘ri so‘zlanishi zarur;
  
• 
  og‘zaki nutqdagi har bir so‘z talabalarga ya’ni tinglov­chilarga aniq yetib boradigan, sodda, tushunarli va aniq, yoqimli ovozda, dona-dona bo‘lishi kerak;
  
• 
  ayniqsa, katta yig‘inlarda, uchrashuvlarda, turli toi­fadagi, bilimdagi kishilar qatnashadigan tadbirlar­da ko‘pchilikka nota­nish yoki tushunilishi qiyin yangi so‘zlar­dan foydalanmaslik lozim;
  
• 
  chet so‘zlaridan yoki kam qo‘llaniladigan so‘zlardan foydalanib, o‘rinli-o‘rinsiz, o‘z fikrini, dalillar kel­tirib, asoslashga urinmaslik zarur;
  
• 
  balandparvoz, har doim bir xilda takrorlanadigan, chayna­la­digan, takror iboralar, vulgar so‘zlar, jargon so‘zlardan umu­man foydalanmaslik zarur;
  
• 
  og‘zaki nutq notiq-o‘qituvchi kimligini, qanchalik saviyaga, bilimga, dunyoqarashga egaligini ko‘rsatuvchi baho mezonidir;
  
• 
  notiq tinglovchilar bilan doimiy muloqotda bo‘lib, ularning e’tiborini o‘ziga qaratib turishi talab eti­ladi.
  

“San’atning birinchi qonuni shu: agar aytadigan hech narsang bo‘lmasa, sukut saqla. Agar aytishga so‘zing bo‘lsa, ayt va aldama”, degan edi fransuz yozuvchisi Onore de Balzak.
Xullas, og‘zaki nutq sodda, tushunarli va ifodali, qisqa, aniq so‘zlashdir.
Notiqlik san’atining yana bir ko‘rinishi - yozma nutq. Yozma nutq notiqlik san’ati va nutq madaniyatining eng og‘ir ko‘rinishi hisoblanadi. Og‘zaki nutqdagi ayrim kamchiliklar, nuqsonlar gapirish ohangida sezilmay o‘tib ketishi mumkin. Lekin yozma nutqda barcha ayblar, xato­liklar ko‘rinib turadi. Tilshunoslar bu holatni, yozuvdagi xatoliklarni savodi pastlik, savodsizlik deb ataydilar. Insonning mutaxassisligi qaysi fanlar­dan yoki turli nopedagogik sohalardan bo‘lsa ham, yozma sa­vod­xonligi mukammal bo‘lishi kerak bo‘ladi. Yozuv chiroyli, har qanday odam o‘qiy oladigan, xatosiz bo‘lishi, unda fikr mu­kammal, sodda, tushunarli bayon qilingan bo‘lishi kerak. Har bir gapning ega, kesimi o‘z o‘rnida foydalanilgan, qo‘llanil­gan bo‘­lishi kerak. Yozma nutq mutaxassisning bilim­li­ligini, savod­xonligini bildirishidan tashqari, dunyo­qa­rashi qanchalik kengli­gini, barkamolligini ham ko‘rsa­tadi.
Insoniyat tarixining barcha jabhalarida notiqlik san’ati va nutq madaniyatining biror elementi doimo ishtirok etadi. Masalan: qabila oqsoqoli, qabila rahbari, rahbar xodimlariga so‘zlagan nutqida, o‘qituvchilarning talabalarga o‘tadigan dars sabog‘ida ularning notiqlik san’atini va nutq madaniyatini qan­chalik mukammal egal­laganliklari ma’lum bo‘ladi. Ayniqsa, o‘qituvchi, ustoz talabalarga, o‘quvchilarga saboq berayotgan­lik­larida ma’­ruza, dars barcha tushunadigan tilda bo‘lib, yangi fikr uyg‘o­tishi nazarda tutilishi lozim.