O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti

Nutq o‘stirish vositalari. Notiq nutqini boyitish vositalari quyidagilardir:

1. 
   Badiiy adabiyot.
   
2. 
   Xalq og‘zaki ijodi.
   
3. 
   Radio-televideniye, san’at.
   
4. 
   Ilmiy adabiyotlar.
   
5. 
   Lug‘atlar.
   
6. 
   Tevarak-atrof bilan tanishish.
   
7. 
   Sayohatlar.
   
8. 
   Ensiklopediyalar, qomuslar.
   

Notiq o‘z nutqini o‘stirishi uchun, avvalo, badiiy asarlarni yaxshi, sinchiklab, tushunib o‘qishi zarur. Yozuv­chining, shoir­ning so‘z qo‘llash mahoratini tushunish va aniqlash hamda o‘z nutqida qo‘llay bilishni o‘rganishi zarur. Masalan: Abdulla Qahhorning “Anor”, “O‘g‘ri” hikoyalari, G‘afur G‘ulom, Erkin Vohidov, Abdulla Oripov, Rauf Parfi, Muhammad Yusuf, Iqbol Mirzo, Mahmud Toir, Hayotxon Ortiqboyeva she’rlari, Tohir Malikning “Aql va oqil”, “Umidimiz yulduzlariga”, “Odamiylik mulki”, Isajon Sultonning “Hazrati Xizr izidan”, “Boqiy dar­badar”, “Onaizorim”, Salim Ashurning “Katta oftob”, Sirojiddin Sayyid, Hasan Abduvohidov kabi ijodkor­larning bir turkum asarlarini o‘qishi zarur. Badiiy adabiyot yoshlarni tarbiyalash, inson nutqini, o‘stirish vo­sitasidir.
Shuningdek, notiq ko‘plab iqtidorli yozuvchilar, shoir­larning hikoyalari, romanlari, qissalari, she’r va doston­larini o‘qishi orqali o‘z bilimini oshiradi, tilini boyitadi, suhbatda, ma’ruzada o‘z fikrini to‘g‘ri, aniq va tushunarli bayon etishga o‘rganadi.
Badiiy adabiyotdan nutqda foydalanishning shakl va usul­lari har xildir. Notiq qayerda, kimlar bilan suhbat yoki ma’ruza o‘tkazayotganiga qarab, badiiy obrazlardan foy­dalanishi va asarlardan parcha keltirishi, she’r o‘qib berishi mumkin.
Notiq 60-70 yoshlilar o‘rtasida xalqaro ahvol to‘g‘ri­sida suhbat o‘tkazayotgan bo‘lsa-da, sevgi mavzusida she’r o‘qisa, bu nojoiz, albatta. Chunki u o‘z aql-idroki bilan badiiy adabiyotdan qachon, qayerda foydalanishni bilishi zarur. Badiiy asarlardan par­cha aytish bu – nutqni boyi­tishga, tinglovchilar kayfiyatini yaxshilashga xizmat qili­shi lozim. Notiq nutqini boyitishda xalq og‘zaki ijodi namunalarining ahamiyati beqiyos. Har bir notiq xalq yaxshi ko‘radigan, aytilayotgan mavzuga oid, xalq ichida mashhur bo‘lmagan maqollardan, allomalarning hikmatli so‘zla­ridan foydalanishi orqali so‘z boyligini oshirib borishi kerak.
Nutq o‘stirishda badiiy adabiyotning roli katta. Badiiy ada­biyotda muallif nutqi ham bor. Badiiy asar tilining tarkibiy qismi bo‘lib, unda personajlar nut­qidan farqlanuvchi muallif bayoni, izohlari yozuvchi ti­lidan bayon qilinadi. Personaj nutqi asar qahramoni xususiyatlarini ko‘rsatib, to‘ldirib beruvchi qo‘shimcha obrazlar nutqidir. Uning fikr va hissiyotlari, tur­mush hodisalariga bo‘lgan munosabatni bildiradi.