O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti


Download 0.8 Mb.
bet35/59
Sana28.10.2023
Hajmi0.8 Mb.
#1732133
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   59
Bog'liq
Notiqlik. Lotin 12.01.2021 (6)

Ko‘chirma nutq, deb boshqalarning aytgan gaplari ma’no­sini saqlagan holda ko‘chirib gapirishdir. Agar ba­diiy asardagi personajlar nutqi boshqalardan olib, o‘x­sha­tib gapirtirilsa, bu o‘zlashtirma nutq deyiladi.
Monolog – badiiy asarda ishtirok etuvchi shaxslar­ning o‘z-o‘ziga yoki o‘zgalarga qaratilgan nutqidir. Monolog nutq – dia­logdan nutqqa boshqa shaxslarning aralashmas­ligi bilan farq qiladi.
Badiiy adabiyotda muallif nutqi, personaj nutqidan tash­qari badiiy nutq ham mavjud. Notiq badiiy adabiyot­dagi ob­razlarning xilma-xilligi, ko‘pligi, yozuvchi, shoir asari orqali nima demoqchiligiga, so‘zlarni, iboralarni gapida qanday tasvir vositalaridan foydalanganligiga ham e’tibor berishi va o‘rga­nishi lozim. Adabiy asarning go‘yo ko‘rish, eshitish va sezish, his qilish mumkin bo‘lgan manzara va obrazlar yaratuvchi element­lari tasviriy vo­sitalar deyiladi. Tasviriy vositalar voqelikni badiiy aks ettirish usullari, tasviriy-emotsional vositalar bo‘­lib, ularning jonlantirish, sifatlash, o‘xshatish, mubo­lag‘a, antiteza, sarkazm, obrazli parallelizm, ramziy ob­razlar, allegorik obrazlar kabi ko‘rinishlari xalq og‘zaki ijodida va yozma adabiyotda ko‘p uchraydi.
Jonlantirish – badiiy tasvir vositalaridan biri bo‘lib, in­songa xos xususiyatlarni jonsiz va mavhum hodi­salarga nisbat berib tasvirlashdir. Jonlantirish buyum va hodisalarni jonlan­tirishdek tasvirlash orqali ba­diiy obrazga emotsionallik bag‘ish­laydi.
Masalan: Muhammad Yusufning “Qizg‘aldoq” she’rida:
Sollanasan kelinchakday boshing egib,
Jayron o‘tgan so‘qmoqlarga yoshing to‘kib.
Qizil yuzing qon dilimga turar tegib,
Meningdek sen g‘aribning ham parvonang yo‘q...
Shoir bu she’ri orqali lolaqizg‘aldoq obrazini kitob­xon ko‘z oldida jonlantira olgan.
Sifatlash – kishi, narsa-hodisa, voqealarning biror belgisini, sifatini aniq, ravshan ko‘rsatib beruvchi ba­diiy tasvir vositasi bo‘lib, turli sifatlarni ifodalov­chi so‘z va iboralardan, gaplardan tashkil topadi. Sifat­lash ma’lum bir so‘z ma’nosini boshqa so‘zga, ma’noga ko‘chi­rilgan holda ta’riflashdir. Masalan: zum­rad bahor, oltin vodiy, O‘zbekiston gavhari kabi. Voqea-hodisani ta’riflaganda sifatlashdan foydalanganda uning maz­mun-mo­hiyati, ma’nosi yaxshiroq, aniqroq ifodalanadi. Sifatlash orqali narsa, voqea-hodisa ko‘z oldimizda yanada yorqinroq, chiroy­liroq ko‘rinadi.

Download 0.8 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   59




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling