Oʻzbеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkеnt davlat

 
Foydali qazilmalarning alohida fizik xususiyatlari 
Foydali qazilma borligini bevosita koʻrsatuvchi belgilar sifatida 
foydali qazilmalar va ular tarkibidagi minerallarning alohida fizik 
xususiyatlari qoʻllanishi mumkin. Masalan: 
- radioaktivlik mavjudligi; 
- mis ma’danlarini koʻrsatuvchi ikkilamchi koʻk-yashil minerallar; 
- temir konlarini koʻrsatuvchi kuchli magnit maydoni; 

---

37
- temir konlarini koʻrsatuvchi sargʻish-qoʻngʻir rangli «zanglagan» 
jinslar; 
- va h.k.lar. 
Radioaktiv 
anomaliyalar 
radioaktiv 
xomashyolarni 
qidirish 
jarayonida ishonchli qidirish belgisi hisoblanadi. Chunki ma’dan 
tarkibida radioaktiv elementlarning mavjudligi va ular miqdorining 
balandligi yuqorida aytilgan anomaliyaning vujudga kelishiga sabab 
boʻladi. Bunday anomaliya toʻgʻridan-toʻgʻri radioaktiv elementlar 
borligini koʻrsatishi uchun bevosita qidirish belgilari guruhiga kiritiladi. 
 
Qidirishning bevosita belgilari sifatida tarixiy ma’lumotlar 
Bevosita belgi sifatida qoʻllaniladigan tarixiy ma’lumotlarga 
quyidagilar kiradi: 
- qadimgi qazilmalar, ma’dan uyumlari, qayta ishlash qoldiqlari; 
- tarixiy yozuvlar, xaritalar va h.k.lar. 
Tarixiy dalillarga qadimiy togʻ qazilmalari, ularning qoldiqlari, 
shlak qoldiqlari, qadimiy arxeologiya topilmalari, konchilik va 
metallurgiya asbob-jihozlari, tarixiy oʻtmishga taalluqli hujjatlar va 
boshqalar kiradi. 
Joylarning nomlariga alohida e’tibor berilishi lozim. 
Chunki yer yuzida mavjud boʻlgan koʻpgina togʻlarga, koʻl va 
dengizlarga inson tomonidan qoʻyilgan nomlar qaysi tilda boʻlishidan 
qat’iy nazar, kon qidirish yoki konchilik taraqqiyot etgan joylarni 
anglatadi. 
Masalan, bularga Oltinsoy, Konsoy, Tuzkon, Oltintogʻ, Gazli, 
Tosqozgʻan, Jezqozgʻan, Chormitan, Zarafshon, Koʻmirli, Tillatogʻ, 
Kumushkon, Qoʻrgʻoshinkon, Choʻyansoy, Tillakon, Haydarkon, 
Choʻyankon, Eskikon, Simob, Gaurdak, Tuzkene, Moylisuv, Moylisoy, 
Tashkoʻmir, Koni Mansur, Terekkon, Oltintopgan, Kon, Yangikon va 
boshqalarni koʻrsatish mumkin. 
Shuning uchun geologik xaritalash va qidirish ishlarini olib borishda 
har xil joyning nomini diqqat bilan oʻrganish talab qilinadi. 
Bu esa joy nomlariga asoslanib yangidan-yangi foydali qazilma 
konlarining topilish imkoniyatlarini ochib beradi. 
Buning uchun har xil masshtabdagi va turli davrlarga oid geografiya, 
geologiya xaritalaridan joy nomlarini diqqat bilan oʻrganish lozim.