Oʻzbеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkеnt davlat

 
Turli kon lahimlarini hujjatlashtirish 
Kon lahimlarini hujjatlashtirish quyidagi tarkibiy qismlarni: 
naturadan qarab chizib olingan rasmlar, qisqacha tavsiflar, foydali 
qazilmalar va atrof togʻ jinslaridan olinadigan namunalarni oʻz ichiga 
oladi. Kon lahimlarining rasmlarida foydali qazilma uyumlarining 
xususiyatlari, togʻ jinslarining yotish elementlari va tektonik buzilishlar 
aks ettirilgan boʻlishi kerak. 
a) Ariqlarni(kanavalarni) hujjatlashtirish 
Ariqlarni 
geologik 
hujjatlashtirish 
tayyorgarlik 
ishlaridan 
boshlanadi. Buning uchun ariqchaning devori boʻyicha yoki tubi 

---

69
boʻyicha shnur-oriyentir yoki oʻlchov lentasi tortiladi. Soʻngra 
ariqchaning gabaritlari oʻlchanadi va kerakli masshtabda ariqchaning 
plani chiziladi. Hujjatlashtirish intervallar boʻyicha yoki qatlamlar 
boʻyicha birin-ketin olib boriladi. Togʻ yonbagʻirlari boʻyicha tik 
oʻtilgan ariqchalar pastdan yuqoriga qarab hujjatlashtiriladi. 
Ariqlar 
hujjatlashtirishga 
tayyor 
boʻlgach 
bajariladigan 
operatsiyalarning tartibi quyidagicha: ariqchani tavsiflash, namunalar 
olish, oʻlchovlar bajarish, rasmini chizish, fotosuratga olish, ariqchani 
reestrga kiritish. Ariqchani tavsiflash deganda u kesib oʻtgan va ochilgan 
geologik kesimning ta’rifi tushuniladi. Bu geologik kesimni tashkil 
etuvchi togʻ jinslarining hammasi alohida-alohida ta’riflanadi. 
Ariqchaning rasmini chizishda ochilgan geologik kesimning ariqchaning 
devorlari va tubi buyicha rasmi chiziladi. Odatda ariqchaning tubi va 
uzun devorlaridan birining rasmi chiziladi, chunki ariqcha yoʻnalishi 
togʻ jinslari yoʻnalishiga koʻndalang boʻlsa, ikkala uzun devorda bir xil 
geologik kesim kuzatiladi. Lekin, ariqcha murakkab geologik kesimni 
ochgan boʻlsa, u holda ariqcha tubi, ikkala uzun devor va ikkala kalta 
devorlarining rasmi ham chizilishi mumkin (2-rasm). 
Ariqlarni 
hujjatlashtirishda 
zamonaviy 
fotokameralarning 
imkoniyatlarini inobatga olib, keng koʻlamda rangli fotografiyadan 
foydalanish tavsiya etiladi. Buning uchun ariqchaning fotosuratga 
olinadigan joylari yaxshilab tozalanishi kerak. Ariqlar reestrida ularning 
nomeridan, joyidan va yoʻnalishidan tashqari, ariqchalarning kattaligi 
(oʻlchamlari), namunalar soni, namunalarni tekshirlish natijalari va 
boshqa ma’lumotlar koʻrsatiladi.