Oʻzbеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkеnt davlat

Texnik tekshirishlar. Texnik tekshirishlar hamma konlarda olib 
boriladi. Eng murakkab texnik tekshirishlar ba’zi noma’dan foydali 
qazilmalarga (qurilish materiallari, slyuda, asbest, optik xomashyo va 
boshqalarga) xosdir. Bunday hollarda texnik tekshirishlar jarayonida 
xomashyoning fizik xususiyatlaridan tashqari, uni qayta ishlash 
texnologik tuzimi ham ishlab chiqiladi. 
Eng koʻp hollarda aniqlanadigan koʻrsatkichlar: hajmiy massa, 
namlik, 
granulometrik 
tarkib, 
maydalanish 
koeffitsiyenti 
va 
boshqalardir. 
Razvedka jarayonida bajariladigan texnik tekshirishlarni uch 
guruhga boʻlish mumkin: 
1) zaxirani hisoblash uchun kerak boʻlgan tekshirishlar; 
2) konni ekspluatatsiya qilishning kon-texnik sharoitlarini aniqlash 
uchun kerak boʻlgan tekshirishlar; 
3) xomashyo sifatini aniqlash uchun kerak boʻlgan tekshirishlar.
 
 
 
 

---

93
5.5. Namunalash jarayonini nazorat qilish 
 
Namunalash natijalarining ishonchliligi namuna olish unga ishlov 
berish va tahlil qilish usullariga bogʻliq. Lekin bu usullarni toʻgʻri tanlab 
olishning oʻzi namunalash ishonchliligini toʻla ta’minlay olmaydi. 
Buning uchun namuna olish, unga ishlov berish va tekshirish 
operatsiyalarini aniq va toʻgʻri bajarish talab etiladi. Shunday qilib, 
namunalash jarayonida turli uslubiy va ishlab chiqarish xususiyatlariga 
ega boʻlgan sabablar tufayli koʻpchilik xatoliklar vujudga keladi. 
Namunalashni nazorat qilish doimo, asosiy va nazoratlangan 
ma’lumotlar oʻrtasidagi tafovutni baholashdan iborat boʻladi. Bu baho 
toʻgʻri boʻlishi uchun, tafovutlarning kelib chiqishi haqida toʻgʻri 
tushunchaga ega boʻlish va ularni tahlil qilishning toʻgʻri usulini tanlash 
kerak. 
Namunalash jarayonida paydo boʻladigan hamma xatoliklar odatda 
ikkita asosiy guruhga boʻlinadilar: 1) tasodifiy; 2) sistematik. 
Bular orasida eng xavflisi sistematik xatoliklar boʻlib, ular 
koʻrsatkichlarni faqat kattalashtirib yoki faqat kichiklashtirib koʻrsatadi, 
ya’ni bir belgili xatoliklardan iborat boʻladi. Tasodifiy xatoliklar turli 
belgiga ega boʻlib, oʻzaro bir-birini kompensatsiyalaydilar va umumiy 
koʻrsatkichlarga katta ta’sir koʻrsatmaydilar. 
Namunalash jarayonini nazorat qilishning asosiy mazmuni sistematik 
xatoliklarni aniqlash, ularni keltirib chiqaruvchi sabablarni topish va 
iloji boʻlsa yoʻqotishdir. Agar xatolikni keltirib chiqaruvchi sababni 
yoʻqotish mumkin boʻlmasa, aniqlangan koʻrsatkichlarga ma’lum 
tuzatishlar kiritish lozim.