O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi jizzax politexnika instituti

Amaliy mashg‘ulot – 17-18. Metall fermalar

Xozirgi kunda uchburchak shaklli, trapetsiyasimon, parallel kamarli va kupburchakli poligonal fermalar qullaniladi. Uchburchak shaklli fermalar tom yopmasiga keskin kiyalik 250 - 450 talab etadigan materiallar bilan yopilishda qullaniladi. (tulkinli asbest-sement shiferlar, cherepitsalar va b.)

Tayanch qismi murakkab ustun bilan fakat sharnir orqali biriktiriladi. Aksariyat xollarda fermaning o’lchamlari undan foydalanishdagi, me’morchilik va texnologik talablarga ko’ra belgilanadi.

Trapetsiyasimon fermalar tomi keskin kiya bo’lmagan binolarda ishlatiladi. Konstruktiv tomonidan bir necha afzalliklarga ega, eguvchi moment epyurasiga shakli tularoq javob beradi, ustun bilan mustahkam va sharnir orqali biriktirilishi mumkin.

Parallel kamarli fermalar sanoat ishlab chikarishi talablarini to’laroq kondirishi va oddiy kurinishga ega bo’lgani sababli qurilishda ko’proq qullaniladi.

Ko’pburchakli poligonal fermalarning tashqi ko’rinishii eguvchi moment epyurasining shakliga yakin bo’lganligi tufayli ular materialning sarflanishi nuqtai nazaridan eng tejamli deb hisob lanadi. Shuning uchun bunday fermalar, asosan katta oraliqli bo’lgan binolarni koplashda va yuklar nisbatan katta bo’lganda qo’llaniladi.

Ferma elementlarida hosil bo’ladigan hisob li kuchni aniqlash.

Elementlarda hosil bo’ladigan hisob iy kuchlarni qurilish mexanikasi usullaridan foydalanib topiladi. Ular momentlar usuli, fermani kesish usuli, tugunlarni kesish usuli, Maksvell - Kremona diagrammasidan foydalanish usuli orqali aniqilanadi. Bu usullardan foydalanib fermaning elementlarida doimiy yukdan, kor yo’qidan va tayanch momentlardan hosil bo’ladigan kuchlar aniqilanadi va ularni yigindisi elementga ta’sir etayotgan hisob iy kuchni beradi.

Ferma elementlarida hosil bo’ladigan hisob iy kuchni aniqilangandan keyin ularni hisob ini kilish kerak bo’ladi.

Hisoblash tartibi quydagicha:

Cho’zilish ga ishlaydigan elementlarni talab kilinadigan kesim yuzasini quydagi formula orqali aniqlanadi:

Natijaga qarab burchak sortamentidan mos keladigan burchaklar tanlab olinadi:

Mustahkamligi tekshiriladi, bunda .

bo’lishi kerak.

Siqilishga ishlaydigan elementlarning egiluvchanligini qabul qilib olib, unga mos f koeffitsientning qiymatida talab qilingan kesim yuzasi aniqilanadi:

bu erda α — hisob iy kuchni choklar aro taksimlab beruvchi koeffitsient, teng tomonli burchak uchun α = 0,7 teng; tengsiz tomonli burchak uchun

α = 0,65, agar burchak katta tomoni bilan fasonkaga biriktirilgan bo’lsa;