O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. E. Mamarajabov, sh sh. Adinayev, R. A. Razzokov

Flomasterli va sharikli peroli plotterlar o`zlarining tavsiflari bo`yicha 
yuqorida ko`rib o`tilganlar orasidagi holatni egallaydi. Peroli plotterlarni 
tayyorlovchi yetakchi firmalar: SalSomp (1959 -yilda jahonda birinchi
yaratgan plotterlar modeli SalSomp 565), Hewlett Packard, Summagraphics,
Mutoh (xususan, Mutoh XP 620 qalamli modeli). Aytish kerakki, peroli
plotterlar doimo va jadallik bilan, xususan, purkagichli plotterlar tomonidan siqib 
chiqarilmoqda. 
Purkagichli plotterlar (IN K-Jet Plotter) tasvirlarni shakllantirishda 
qog`ozga bosuvchi kallakning mayda soplolari yordamida siyoh tomchilarini 
yo`naltirilgan purkashdan foydalanadi - bu purkagichli printerlarni ko`rib 
chiqishda purkagichli bosishning "pufakchali" texnologiyasi deb ataladi.
Termografik plotterlar (ularni ko`pincha tasvirni bevosita chiqarish
lazerlari deb atashadi - Direst Imaging Plotter) issiqlik ta`siri ostida
qorayuvchi maxsus termoreaktiv qog`ozni ishlatadi. Rasm faqat monoxromli

---

22 
va unga "taroq" ko`rinishda bajarilgan maxsus miniatyurli qizdirgichlar bilan
tushiriladi. O`tkazish qobiliyati (800 dpi gacha) va chizish tezligi (50 mm/s
gacha) juda yuqoridir. Termografik plotterlarga SalSomp Drawing Master
600, SalSomp Drawing Master 800, OSE G9050-S kabilar kiradi.
Lazerli plotterlar (Lazer Plotter) oraliq tashuvchi sifatida yarim
o`tkazgich qatlami bilan qoplangan aylanadigan barabanni ishlatadi. Lazerli
nur bilan zaryadlangan yarim o`tkazgich sohalarni o`ziga tortadi, keyin uni
baraban ostidan o`tayotgan qog`ozga ko`chiradi. Bundan keyin toner
tushirilgan qog`oz qizdirgich orqali o`tadi, issiqlik ta`siri ostida tonner qizib
yaxlitlanadi va qog`ozda qotirilad.
Skaner - kompyuterga matnli yoki tasvirli ma`lumotni kirituvchi qurilma.
Skanerlar hujjatlarni qayta ishlovchi elektron tizimning muhim bo`g`ini va 
istalgan "elektron stol"ning kerakli elementidir. O`z faoliyatining natijalarini
fayllarga yozib va ma`lumotni qog`ozli hujjatlardan SHKga obrazlarni
avtomatik anglash tizimi orqali skaner yordamida kiritib, qog`ozsiz ish yuritish
tizimini yaratishga amaliy qadam qo`yish mumkin. Skanerlar juda xilma-xildir va
ularni bir qator belgilari bo`yicha tasniflash mumkin. Skanerlar oq-qora va rangli 
bo`ladi.