O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. E. Mamarajabov, sh sh. Adinayev, R. A. Razzokov

1. Floptik disklardagi yig’uvchnlar — oddiy ma’lumotlarni magnit yozishni 
bajaradi, lekin disk sirtida yo’lkalarning joylashish zichligi sezilarli darajada yuqori 
bo’ladi. Bunday zichlik disklarda lazer nuri bilan maxsus qilingan servoyo’llarning 
borligi hisobiga erishilib, ular o’qish-yozishda lazer nurini va mos ravishda lazer 
bilan mustaxkam ulangan magnit kallakni poziciyalash uchun asos bo’lib xizmat 
qiladi. Floptik disklarning sig’imi 20, 8 dan 120 Mbaytgachani tashkil etadi.
2. O’ta yuqori yozish zichlikli yig’uvchilar (VHD — Very High Density) lazerli 
poziciyalashdan tashqari yozish-o’qishning boshqacha texnologiyasini ta’minlovchi 
maxsus diskovodlarni ishlatadi: oddiy «uzunasiga» yozishning o’rniga 
«perpendikulyar» yozish usuli qo’llaniladi. Hozir 120—240 Mbayt sig’imli VHD 
disklar chiqarilmoqda; Hewlet Packard firmasi 1000 Mbayt sig’imli diskning 
yaratilganligi to’g’risida e’lon kildi, IBM firmasi esa 8700 Mbayt va 10800 Mbayt 
sig’imli diskni e’lon kildi.
Optik disklardagi yig’uvchilar 
So’nggi yillarda optik disklardagi yig’uvchilar (ODY) borgan sari ko’proq 
tarqalmoqda. Kichik o’lchamlari (ko’proq 3, 5", 4, 72" va 5, 25" diametrli 
kompaktdisklar ishlatiladi, lekin 12" va 14" ham bordir), katta sig’imi va 
ishonchliligi tufayli bu yig’uvchilar yanada ommaviylashib bormoqda.
Qayta yozilmaydigan lazer-optik disklar CD-ROM  
Qayta 
yozilmaydigan 
lazer-optik 
disklarni 
odatda 
kompakt-
disklar — Compact Disk (CD) ROM deb atashadi.CD diametri 4, 72 dyuym va 
qalinligi 0, 05 dyuymli plastik diskdan iborat, markazida diametri 0, 6 dyuymli 
teshik bor, ikki qatlamli: yupqa qaytaruvchi metall aktiv qavati va lakli qoplama. Bu 
disklar firma-tayyorlovchi tomonidan oldindan yozilgan ma’lumot (xususan dastur 
ta’minoti) bilan etkazib beriladi. Ularga ma’lumotni yozish laboratoriya 
sharoitlarida kuchli quvvatli lazer nuri bilan SHK dan tashqarida amalga oshirilishi 
mumkin, bunda lazer nuri CD ning aktiv qatlamida iz — mikroskopik chuqurchali 

---

111 
yo’lka qoldiradi. Shunday qilib, birlamchi «usta-disk» yaratiladi. CD-ROM ning 
ommaviy ko’paytirish jarayoni «usta-disk» bo’yicha bosim ostida qo’yish yo’li bilan 
bajariladi.