O‘ZBekiston respublikasi oliy va o‘rta-maxsus ta'lim vazirligi mirzo ulug‘Bek nomidagi o‘ZBekiston milliy universiteTI

 
2.4. Argo, jargon, sleng 
“Argo”, “jargon” fransuzcha (argot, jargon)dan kelib chiqqan, “sleng” 
inglizcha (slang)dan olingan. Bu uch termin ko‘pincha sinonimlar sifatida 
qo‘llaniladi. Biroq mazkur terminlar ortidagi yashirin tushunchalarni 
chegaralab olish maqsadga muvofiqdir.
Jargon – biron ijtimoiy guruh vakillarining o‘z nutqi bilan 
ko‘pchilikdan ajralib turish maqsadida, o‘zicha mazmun berib ishlatadigan 
so‘z va iboralari. Masalan, oq (aroq), qizil (vino) – ichuvchilar nutqiga xos; 
strelka (uchrashuv) yoshlarning nutqida; ko‘k, ko‘kat (AQSh dollari), 
15
Беликов В. И., Крысин Л. П. Социолингвистика. –М., 2001. –C. 30.

---

17 
dodasi (biron narsaning zo‘ri) – ko‘proq bozorchilarning nutqida 
qo‘llaniladi.
Nemis sotsiolingvistikasida yoshlarning ayrim guruhlari tomonidan 
qo‘llaniladigan, turli sabablar ta’sirida vujudga kelgan maxsus shakllarga 
jargon deyilgan. H. Lofflerning ta’biricha, bu til makon va zamonda 
chegara bilmaydi. Har bir avlod o‘zining yoshligida o‘ziga xos u yoki bu 
shakldan foydalangan
16
. 
Rus tilida bir qator leksemalarning turli ijtimoiy guruh jargonlari 
ta’sirida yangi ma’no kasb etganini ko‘rish mumkin: базар (suhbat), баян 
(shpris), гнать (yolg‘on gapirmoq), грузить (ongiga singdirmoq),  доход 
(zaif odam),  кинуть (aldamoq), мусор (militsioner)
Tilshunoslikka oid aksariyat adabiyotlarda “jargon” bilan “argo” 
termini farqlanmasdan, aralashtirib yuborilgan. Aslida argo va jargon 
o‘ziga xos xususiyatlari va qo‘llanish doirasi ko‘ra bir-biridan farqlanadi.
Argo – jargondan farqli o‘laroq, biron ijtimoiy guruh tomonidan 
boshqalar uchun atayin tushunarsiz qilib qo‘llaniladigan u yoki bu 
darajadagi yashirin, yasama til. Masalan, o‘g‘rilar argosida shmon qilmoq, 
gopstop qilmoq iboralari “o‘g‘irlamoq” ma’nosida, giyohvandlar argosida 
dori “giyohvand modda” ma’nosida ishlatiladi. Argolar jargonga nisbatan 
o‘zining yashirinlik xususiyati bilan ham ajralib turadi. Shuning uchun ular 
ko‘proq jamiyatning yashirin tabaqalari hisoblangan josuslar, jinoyatchilar, 
o‘g‘rilar, giyohvandlar, fohishalar va h.k.lar nutqida uchraydi.
 Sleng - G‘arb tilshunosligi an’analariga xos termin sanaladi. “Sleng” 
terminiga haligacha aniq ta’rif berilmagan. Turli lug‘atlarda va 
sotsiolingvistikaga oid adabiyotlarda uning “jargon” (guruhlar jargoni, 
yoshlar jargoni) terminiga yaqin turishi qayd qilingan
17
.
Sleng so‘zining qachon paydo bo‘lgani noma’lum, biroq u ilk bor 
yozma ravishda XVIII asrda Angliyada qayd qilingan va o‘sha davrda 
“haqorat” ma’nosini anglatgan. 1850-yillarga kelib, mazkur termin 
“noqonuniy” oddiy leksikaning ifodasi sifatida keng qo‘llanila boshladi. 
Ayni paytda uning jamiyatning quyi tabaqalari qo‘llaydigan slang-lingo
va 
“rang-barang” aholi foydalanadigan argot singari sinonimlari ham paydo 
bo‘lgan 
18
.
Sleng – muayyan kasb egalari yoki ijtimoiy guruhlarning og‘zaki 
nutqida qo‘llaniladigan, emotsional-ekspressiv bo‘yoqqa ega bo‘lgan so‘z 
va iboralar. Slenglar ko‘proq yoshlarning nutqida uchraydi. Masalan, 
16
Löffler H. Germanistische Soziolinguistik. - Berlin, 1985. –P. 133.
17
Большой энциклопедический словарь. Языкознание. - М.: Российская энциклопедия, 1988. –C. 161; 
Словарь-справочник лингвистических терминов. - М.: Российская энциклопедия, 1985. –C. 287; Беликов 
В. И., Крысин Л. П. Социолингвистика. –М., 2001. –C. 33.
18
Partridge E. Slang Today and Yesterday. - London: Routledge and Kegan Paul, 1979. –P.3.

---

18 
olmaxon “o‘zini oladigan, nozlanadigan odam”, g‘isht “xunuk”, sindirdi 
“lol qoldirdi” va h.k.
Sleng – jonli, harakatdagi til shakli bo‘lib, u mamlakat va jamiyat 
hayotidagi har qanday o‘zgarishdan ta’sirlanadi. Sleng qo‘llanish doirasiga 
ko‘ra: hammaga ma’lum va barcha tomonidan qo‘llanuvchi umumiy sleng 
(general slang) va muayyan guruhlarga ma’lum bo‘lgan, tor doirada 
qo‘llanuvchi xususiy sleng (special slang)ga ajraladi.
Slenglarning ko‘p so‘zlari va iboralari (ayniqsa, ularning dastlabki 
shakllanishi davrida) keng ommaga tushunarsiz bo‘ladi. Chunki aksariyat 
slenglar ko‘chma ma’noda ishlatiladi. Shuningdek, slengizmlar ko‘pincha 
chet tillardan, ularning dialektlaridan va jargonlaridan o‘zlashtirilgan 
bo‘ladi. Masalan, “tusovka”, “telejka”, “tachka”, “stukach” rus tilidan, 
“yuzer” (user), “chat” (chat), ingliz tilidan o‘zlashtirilgan.
Umuman, argo, jargon va sleng – sotsiolektning turlari hisoblanadi. 
Mazkur til shakllarining har biridagi o‘ziga xos xususiyat u yoki bu 
guruhlarning kasbiy alohidaligi yoki ularning boshqa jamoalardan ijtimoiy 
cheklanganligiga bog‘liqdir. Kompyuter jargoni (sleng) kasbiy cheklangan 
subkodga, o‘g‘rilar argosi, talabalar slengi ijtimoiy cheklangan 
subkodlarga misol bo‘ladi. Ba’zan guruh ham kasbiy, ham ijtimoiy 
alohidalik kasb etadi. Bunday guruhning nutqi ham kasbiy, ham ijtimoiy 
jargonning xususiyatlariga ega. Masalan, askarlar jargonini olsak, 
binobarin, harbiylik kasb sanaladi, bu kasb bilan shug‘ullanuvchilar esa 
boshqa jamoalardan alohida, o‘z holicha yashaydi.