O’zbekistоn respublikasi оliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi namangan davlat universiteti

uzatish kanali
), 

---

186 
1. Har qanday turdagi xabarning yuboruvchidan qabul qilib oluvchiga uzatilishini simlar 
orqali taraladigan elektr signallar yoki radio signallar vositasida ta’minlaydigan texnik qurilma 
va uskunalar majmui. Shunga muvofiq, aloqa tizimlarining elektr aloqa kanallari vazifasiga ko’ra 
quyidagi turlarga farq qiladi: 
telefon aloqasi kanallari; telegraf aloqasi kanallari; faksimil 
aloqa kanallari; televizion aloqa kanallari; simli aloqa kanallari; radioaloqa
(radioeshittirish) kanallari;
telemexanika aloqasi kanallari;
ma’lumotlar uzatish kanallari 
va h. k. 
Odatda, elektr aloqa kanallari guruhlarga mujassam ettirilgan tarzda ko’p kanalli aloqa 
tizimlari barpo etiladi. 
2. Muayyan xabarni uzatish uchun ma’lum aloqa tizimida ajratiladigan chastotalar yo’lagi, 
uzatish vaqti yoki boshqa jismoniy manba. 
Klaviatura - (nem. klaviatur, lat. clavis - kalit), muayyan tartibda joylashtirilgan pishang-
tugmalar to’plami bo’lib, kompyuter ichiga sonli, matnli axborotni va boshqarish axborotini 
dastaki kiritish uchun mo’ljallangan. 
Ma’lumotlar, manzillar va yo’riqlar kodli shinasi 
-mikroprotsessordagi ichki shinaning 
bir qismi sanaladi. Aksariyat hollarda BQ quyidagi asosiy amallarning bajarilishi uchun 
mo’ljallangan boshqaruv signallarini shakllantiradi: 
mikroprotsessor xotirasi (MPX) komandasining manzilidagi hisoblagich-registr ichidan 
dasturning navbatdagi komandasi saqlanayotgan xotirada tezkor saqlash qurilmasi (XTSQ) 
uyasining manzilini tanlab olish; XTSQ uyasi ichidan navbatdagi komandaning kodini tanlab 
olish hamda solishtirib chiqarilgan komandani komandalar registriga qabul qilib olish; operatsiya 
kodlari va tanlangan komanda alomatlarining shifrini ochish; XTSQning shifri ochilgan 
operatsiya kodiga muvofiq keluvchi uyalari ichidan boshqaruvchi signallarning (impulslarning) 
mashinada mavjud barcha bloklarda ma’lum operatsiya ijrosining tartibini hamda boshqaruvchi 
signallarning ushbu bloklarga qayta yuborilish tartibini belgilab beruvchi mikrodasturlarni 
solishtirib chiqarish; komandalar registri va MPX registrlari ichidan hisoblarda ishtirok 
etayotgan operandlar (sonlar) manzillarining alohida tarkibiy qismlarini solishtirib chiqarish 
hamda operandlarning to’liq manzillarini shakllantirish; operandlarni (shakllangan manzillar 
bo’yicha) tanlash va ushbu operandlarga ishlov berishga oid ma’lum operatsiyani bajarish; 
amalga oshirilgan operatsiya natijalarini xotiraga saqlash; dasturning navbatdagi komandasiga 
taalluqli manzilni shakllantirish.