O’zbekistоn respublikasi оliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi namangan davlat universiteti

Mikroprotsessorning boshqaruv kurilmasi 
(BQ) -oldin bajarilgan operatsiyalarning 
natijalari va ayni fursatda bajarilayotgan operatsiyadan kelib chiqadigan muayyan boshqaruv 
signallarini (boshqaruv impulslarini) shakllantirib, mashinaning barcha bloklariga zaruriy 
fursatlarda uzatib boradi; bajarilayotgan operatsiyada foydalaniladigan xotira uyalarining 
manzillarini shakllantirib, ularni EHMning tegishli bloklariga uzatadi; mazkur boshqaruv 
qurilmasi impulslarning asosiy izchilligini taktli impulslar generatoridan oladi. Funktsional 
jihatdan ShKning eng murakkab qurilmasi sanaladi. Ushbu qurilma yo’riqlarning kodli shinasi 
(YKSh) vositasida mashinaning barcha bloklariga etib boradigan boshqaruv signallarini 
shakllantiradi 
Fayl 
(file, asosan: qog’ozlarni tikib qo’yish, kartoteka hamda ma’lumotlar to’plami 
ma’nolarini anglatadi), ayrim yozuvlarni identifikatsiyalash uchun xizmat qiladigan tavsiflarga 
ega, o’zaro bog’liq, tartibga solingan yozuvlar majmui. Asosan kompyuterning tashqi xotirasida 
joylashib, yuborish va ishlov berish jarayonida yaxlit holdagi narsa sifatida qabul qilinadi 
Forum 
(lat. forum) - Internet tarmog’idagi ommaviy yig’in yoki anjuman. (Qo’shimcha 
ma’lumot: Qadimiy Rimda ushbu atama siyosiy hayot markaziga aylangan maydon yoki bozorni 
anglatgan. Rimning bosh forumi - Romanum forumi sanaladi, eramizdan oldingi 6- asrdan 
boshlab rivojlanib kelgan ushbu forum serhasham arxitektura ansambliga aylandi. Shuningdek, 
forum deb, har qanday ommaviy vakillar yig’ilishi, s’ezdga aytiladi. Misol uchun, Butun jahon 
yoshlar forumi) 
Raqamli kompyuterlar 
- ikkilik sonli kodlar ko’rinishidagi ma’lumotlarga ishlov 
beruvchi kompyuterlar 
Dasturlash tillari
, ma’lumotlarni (axborotni) va ularga EHMda ishlov berish algoritmini 
(dasturni) tavsiflash uchun mo’ljallangan rasmiy tillar. Dasturlash tillarining negizini algoritmik 
tillar tashkil etadi. Ilk dasturlash tillari muayyan EHMlar uchun mo’ljallangan komandalar tizimi 
ko’rinishiga ega bo’lgan mashina tillari bo’lgan. Hisoblash texnikasi ravnaq topgach, turli 
vazifalarni hal etishga qaratilgan murakkab dasturlash tillari paydo bo’ldi. Bunday tillar 
jumlasiga iqtisodiyotga oid axborotga ishlov berish (kobol) tili, muhandislik va ilmiy hisoblar 
chiqarish (fortran) tili, dasturlashga o’rgatish (algol-60, paskal) tillari, model tuzish (sleng, 
simula) tillari va shu kabilar kiradi. EHM qo’llaniladigan sohalar ko’lami kengayib borishi 
deyarli har qanday sohaga doir vazifalarni hal etish algoritmini yozish uchun mo’ljallangan ko’p 
maqsadli (universal) dasturlash tillari (algol-68, SI, PLG’1 kabi tillar), shuningdek, shaxsiy 
EHMlar uchun dasturlash tillari (beysik, paskal kabi tillar) paydo bo’lishiga olib keldi. 
Algoritmlar tavsifini bir dasturlash tilidan boshqa dasturlash tiliga, asosan mashina tiliga o’girish 
uchun esa maxsus dasturlar -translyatorlar qo’llanila boshlandi. 

---

200