O’zbekistоn respublikasi оliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi namangan davlat universiteti

Mikroprotsessor registrlari 
funktsional jihatdan bir xil bo’lmaydi, xususan: ularning bir 
turi ma’lumotlarni yoki manzilga oid axborotni saqlash uchun xizmat qilsa, boshqa turi -MzP 
ishini boshqarish uchun xizmat qiladi. Shunga muvofiq barcha registrlarni ma’lumotlar 
registrlari, ko’rsatkichlar va maxsus vazifalar bajaruvchi registrlarga farq qilish mumkin. 
Ma’lumotlar registrlari operandlar manbalari va natija qabul qilgichlar sifatida arifmetik va 
mantiqiy operatsiyalarda ishtirok etadi, manzil registrlari yoki ko’rsatkichlar esa asosiy xotira 
qurilmasidagi ma’lumotlar va komandalarning manzillarini hisoblab chiqarishda qo’llaniladi. 
Maxsus registrlar MzPning joriy holatiga indeks berish va tarkibiy qismlarining ishini boshqarish 
uchun xizmat qiladi. Shunday arxitektura ham bo’lishi joizki, ayni bir registrlar ma’lumotlarni 
ham, manzillarga oid axborotni ham saqlash uchun qo’llaniladi. Bunday registrlar 
umummaqsadli registrlar (UMR) deb ataladi. Registrlarning u yoki bu turidan foydalanish 
usullari MP arxitekturasining muayyan xususiyatlarini belgilab beradi. 

---

197 
Sayt 
- (site - joy, o’rin), axborot ko’rsatish uchun mo’ljallangan, Internet tarmog’ida o’z 
manziliga ega bo’lgan sahifa. Internet tarmog’ida ushbu atama o’zaro bog’langan gipermatnli 
hujjatlardan (kichik sahifalardan) tashkil topgan yagona informatsion tuzilishni anglatadi. Eng 
yirik saytlar axborot portallarining muayyan toifasiga birlashadi, portallarda esa bunday saytlar 
turlarga tasniflanadi (misol uchun, lingvistik saytlar, qidiruv saytlari va h.k.) 
Sezgir ekranlar 
- displey poliekranidan tasvir, dasturlar yoki komandalarning ayrim 
elementlarini kompyuterga kiritish uchun mo’ljallangan qurilmalar. 
Kompyuter komandalarining tizimi 
- muayyan kompyuter tomonidan bajariladigan 
komandalar majmui. 
Tizim shinasi 
kompyuterning asosiy interfeys tizimi sanalib, barcha qurilmalarning o’zaro 
birikishi va aloqa bog’lashini ta’minlaydi. Ushbu shina axborotning uchta yo’nalishda 
uzatilishini, jumladan: 
mikroprotsessor va asosiy xotira qurilmasi o’rtasida; 
mikroprotsessor va tashqi qurilmalarning kiritish-chiqarish portlari o’rtasida; 
asosiy xotira qurilmasi va tashqi qurilmalarning kiritish-chiqarish portlari o’rtasida 
uzatilishini ta’minlaydi. 
Ushbu shina asosiy plata ustidagi qoliplab tayyorlangan ko’prikcha ko’rinishiga ega bo’ladi 
Skaner 
(scanner) qog’ozdagi mashinkada yozilgan matnni, shuningdek, grafik tasvirlar, 
rasmlar, chizmalar, slaydlar va fotosuratlarni avtomatik hisoblab, kompyuterga kiritish uchun 
mo’ljallangan qurilma. 
Aksariyat skanerlarda tasvirni raqamli shaklga aylantirish uchun zaryadli bog’lanish 
asboblari asosida tayyorlangan yorug’lik sezgir elementlar (ingl. Charge-Coupled Device, CCD) 
qo’llaniladi. Hisoblovchi kallak bilan tasvirning bir-biriga nisbatan harakatlanishiga ko’ra 
skanerlar: