O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti sug’urta nazariyasi va amaliyoti

Sug‘urta zahiralari – sug‘urta summalarini to‘lashni kafolatlash maqsadida 
sug‘urta kompaniyalari tashkil etgan fondlar. Agar, ma’lum bir vaqtda sug‘urta 
qoplamalarini to‘lash uchun joriy sug‘urta mukofotlari yetmasa, sug‘urta 
kompaniyasi zahira fondlaridan foydalanishi mumkin. Sug‘urta zahiralariga 
quyidagilar kiradi: hayotni sug‘urtasi bo‘yicha zahira fondlari, ro‘y bergan, ammo 
arz qilmagan zararlarni qoplash zahiralari va boshqalar. Ushbu zahira fondlarining 
mablag‘lari vaqtincha bo‘sh bo‘lgani uchun investitsiya maqsadlarida 
foydalanilishi mumkin. Buning natijasida sug‘urta kompaniyasi qo‘shimcha 
daromad oladi. 
Sug‘urta polisi- sug‘urta shartnomasi tuzilganlik faktini tasdiqlovchi xujjat. 
Sug‘urta polisida quyidagi rekvizitlar bo‘lishi shart: sug‘urta kompaniyasining 
yuridik manzili, sug‘urtalanuvchining nomi, sug‘urta ob’ekti, sug‘urta 
mukofotining miqdori, shartnomaning amal qilish muddati. Sug‘urta qoplamasini 

---

145 
to‘lashda sug‘urtalanuvchi sug‘urta polisini sug‘urta kompaniyasiga taqdim etishi 
zarur. 
Sug‘urtada tarif siyosati- sug‘urta operatsiyalarini zararsiz o‘tkazilishini va 
sug‘urtalanuvchilarning manfaati yo‘lida sug‘urta tariflarini belgilash, aniqlash, 
tartibga solish va tabaqalashtirish bo‘yicha sug‘urta kompaniyasining maqsadli 
yo‘naltirilgan faoliyati. Sug‘urtada tarif siyosati quyidagi asosiy prinsiplarga 
asoslanadi: 
Netto-mukofotlar va sug‘urta qoplamasi o‘rtasidagi ekvivalentlik. Har bir 
sug‘urta turi bo‘yicha netto-stavka zararlarning ehtimol tutilgan miqdoriga 
maksimal darajada to‘g‘ri kelishi zarur. 
Sug‘urtalanuvchilarning asosiy qismi uchun sug‘urta tarifi miqdorining 
qulayligi. Tarif stavkalarini yuqori darajada belgilanishi sug‘urta ishini rivojlanishi 
uchun to‘siq bo‘ladi. 
Sug‘urta tarifi stavkalarining barqarorligi. Agar uzoq yillar mobaynida tarif 
stavkalari o‘zgarmasa, bu holat sug‘urtalovchining nufuzini oshiradi. Sug‘urta 
summalarining zararlilik ko‘rsatkichi kamaysa, sug‘urtalanuvchilarning manfaati 
uchun sug‘urta tarifi stavkasini o‘zgartirmasdan javobgarlik xajmini ko‘paytirish 
maqsadga muvofiqdir. 
Sug‘urta operatsiyalarining rentabelligini ta’minlash. 
Siyosiy risk- davlat organlarining hatti-xarakati yoxud uyushgan shaxslar 
guruhining siyosiy talab bo‘yicha chiqishi natijasida vujudga keladigan xavf. 
Siyosiy riskga urush xarakatlari, siyosiy hokimiyatning yoki tuzumning o‘zgarishi, 
qonun xujjatlaridagi o‘zgarishlar, fuqarolarning ommaviy chiqishlari va ish 
tashlashlari, milliylashtirish, konfiskatsiya kiradi. Siyosiy risk ro‘y bergan vaqtda 
sug‘urta kompaniyasi javobgarlikdan ozod bo‘ladi. Chunki siyosiy risklar, faqat, 
davlatga qarashli maxsus sug‘urta kompaniyalari tomonidan sug‘urtalanishi 
mumkin.