Oʻzbekistоn respublikasi оliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi r. I. Ismailov, R. M. Davlatov, M. B. Mamatqulova

53-rasm. Polimolekulyar adsorbsiyani xarakterlovchi izoterma egrisi. 
Chunki, 53-rasmdagi diagrammaning A nuqtasidan boshlab Lengmyur 
izotermasi keskin ravishda yuqoriga koʻtariladi. Polimolekulyar adsorbsiyani 
xarakterlovchi Lengmyurning monomolekulyar adsorbsiya va Polyanining 
polimolekulyar nazariyalari bir qarashda bir-biriga ziddek koʻrinadi, aslida esa ular 
bir-birini toʻldiradi. Lengmyur nazariyasi qaytar adsorbsiya, Polyani nazariyasi esa 
fizikaviy adsorbsiya uchun tadbiq etilishi mumkin. 
BET nazariyasi. Brunauer, Emmet va Teller (BET), Lengmyur va Polyani 
tasavvurlarini umumlashtirib hamda kengaytirib, bugʻlarning adsorbsiyalanishiga 
doir yangi nazariyani yaratdilar. BET nazariyasining asosiy qoidalari 
quyidagilardan iborat: 

Gaz yoki bugʻ molekulalari faqat qattiq jism sirtidagi aktiv markazlarga, 
adsorbsiyalanadi. 

Adsorbent sirtga adsorbsiyalangan molekulalar bir-biriga hech qanday ta‘sir 
koʻrsatmaydi. 

Adsorbent sirtiga adsorblangan molekulalarning birinchi qavatini ikkinchi 
qavat hosil boʻlishiga imkon beradigan markaz deb qarash mumkin, ikkinchi 
qavat oʻz navbatida uchinchi qavat hosil boʻlishi uchun imkon beruvchi 
markazdir va h.k.(54-rasm). 
BET nazariyasi boʻyicha qattiq jismdagi gaz polimolekulyar adsorbsiya 
jarayoni mexanizmi sxemasini quyidagicha tasvirlash mumkin: 

---

108 
54-rasm. BET nazariyasi asosidagi polimolekulyar adsorbsiya sxemasi. 
Gaz va bugʻ bilan sirt orasida polikomplekslarning hosil boʻlish mexanizmiga 
asoslanib, adsorbsiya izotermasi uchun BET quyidagi tenglamani taklif etdi: 
]
/
)
1
(
1
)[
/
(
1
)
/
(
0
0
0
max
P
P
K
P
P
P
P
K
G
G




Bunda, K - polimolekulyar adsorbsiyaning muvozanat konstantasi; 
–
toʻyingan bugʻ bosimi, 
– bugʻning nisbiy bosimi, G-adsorbtivning adsorbent 
sirtidagi konsentratsiyasi, 
-adsorbtivning toʻyingandagi konsentratsiyasi 
(yoki - maksimal monomolekulyar adsorbsiya), Р – bugʻning ayni sharoitdagi 
bosimi.
Koʻp qavatli adsorbsiyaning xossalarini tushuntirishda Brunauer, Emmet va 
Teller yoki qisqartirilgan holda BET larning S-simon adsorbsiya izotermasi 
maqsadga muvofiqdir (55-rasm).
55-rasmdagi grafik diagrammasini OA qismi Lengmyur adsorbsiya 
izotermasini eslatadi va soʻngra egri chiziqning A nuqtasidan keyingi bosqichlarda 
modda konsentratsiyasi yigʻilishi koʻpligini koʻrsatadi. 

---

109