O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi r. D. Do‘smuratov

1.4-rasm. Buxgalteriya hisobining funksiyalari 
 
Axborot funksiyasi  
Uzviy aloqa funksiyasi  
Nazorat funksiyasi  
Tahliliy funksiyasi  
Mulkning saqlanishini ta`minlash 
Buxgalteriya hisobining 
funksiyalari  

---

 
 
15
1. Axborot (boshqaruv tizimini axborot bilan ta’minlash) funk-
siyasi. Buxgalteriya hisobining boshqaruv tizimi va bozor munosabat-
larini rivojlantirishdagi asosiy funksiyalaridan biri axborot bilan 
ta’minlash funksiyasi hisoblanadi. Bozor iqtisodiyotiga o‘tishning 
hozirgi bosqichida o‘z vaqtida olinadigan haqqoniy iqtisodiy axborot-
larning roli va ahamiyati kuchaymoqda. 
Buxgalteriya hisobi tizimi har xil boshqaruv obyektlariga – 
korxona xizmatlari, uning bo‘linmalari menejerlariga haqiqiy 
axborotlarni yetkazib beruvchi muhim manba bo‘lib, ular ushbu 
axborotlardan foydalangan holda tegishli boshqaruv qarorlarini ishlab 
chiqadilar va qabul qiladilar. 
Hisob-kitoblar ko‘rsatishicha, iqtisodiy axborotlar umumiy haj-
mining 70% idan oshig‘i buxgalteriya axborotlari ulushiga to‘g‘ri keladi. 
Aynan buxgalteriya hisobi tizimi korxona mablag‘lari va ular man-
balarining ahvoli va harakati, xo‘jalik jarayonlari to‘g‘risida korxona 
moliyaviy natijalari to‘g‘risida umumlashgan (sintetik) va batafsil 
(analitik) axborotlarni aks ettiradi va to‘playdi. 
Buxgalteriya axborotlari operativ va statistik hisobda, rejalashti-
rishda, istiqbolni belgilash (prognozlash) da, korxona faoliyati taktikasi 
va strategiyasini ishlab chiqishda va boshqalarda keng qo‘llaniladi. 
Buxgalteriya hisobining axborot sig‘imi eng katta bo‘lgan uchast-
kalariga xodimlar bilan mehnat haqi bo‘yicha hisob-kitoblar, tovar-
moddiy zaxiralarini hisobga olish, ishlab chiqarish xarajatlari hisobi, 
tayyor mahsulotlar va ularni sotishni hisobga olish kabilar misol bo‘ladi. 
Masalan, xodimlar bilan mehnat haqi bo‘yicha hisob-kitoblarni hi-
sobga olishga doir axborotlar jami hisob axborotlarining 25-30 foizini 
tashkil etadi. Shu tufayli hisob-kitoblar, mehnat va ish haqini tahlil qilish 
hamda mehnat resurslarini boshqarish uchun etarli axborot bazasi 
yaratilgan. 
Quyilgan maqsad, hal etiladigan vazifalar doirasi axborotdan foy-
dalanuvchi bo‘linmalar, boshqariladigan obyekt darajasiga ko‘ra hisob 
va tahliliy axborotlarni ularning eng yuqori va eng past qismlarga 
bo‘lish zarur. Har bir axborot turini boshqaruv obyektlari va berish 
muddatlari bo‘yicha tabaqalashtirish kerak.  
Axborotlar davriyligi ham turlicha bo‘lishi mumkin: smena, sutka, 
hafta, dekada, oy, chorak va boshqalar.