O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi r. D. Do‘smuratov

T  U  R  К  U  M  L  A  Sh    M  E  Z  O  N  L  A  R  I 
Buxgalteriya  
hisobotlari 
 
ma’lumotlar hajmiga ko‘ra 
 
tuzilish maqsadiga  
ko‘ra 
 
Davriyligi  
bo‘yicha 
HISOBOT TURLARI
Qisman  
hisobot 
Tashqi  
hisobot 
Davriy (joriy)  
hisobot 
Umumiy  
hisobot 
Ichki  
hisobot 
Yillik  
hisobot 

---

 
 
290
a) kreditlar berish bo‘yicha qarorlar qabul qilish va investitsion 
qarorlar qabul qilish uchun; 
b) subyektning kelgusidagi pul oqimlarini baholash; 
B) subyektning resurslari, majburiyatlari va ulardagi o‘zgarishlar 
to‘g‘risida tasavvurga ega bo‘lish. 
Buxgalteriya hisobotlarining tarkibi va shakllari hamda ularni 
to‘lg‘azish tartibi to‘g‘risidagi yo‘riqnoma O‘zbekiston Respublikasi 
Moliya Vazirligi tomonidan belgilanadi. 
Yillik moliyaviy hisobot shakllarini tuzishdan oldin katta tayyor-
garlik ishlari amalga oshiriladi. Uning mazmuni hisob ma’lumotlarining 
mulklar va ular manbalarining haqiqiy mavjud qoldiqlariga mosligini 
tasdiqlash bilan belgilanadi.  
Shuning uchun yillik balansni tuzishga yil davomida tuziladigan 
balanslarga qaraganda juda yuqori ishonchlilikni ta’minlash talabi quy-
iladi.  
Bunda tayyorgarlik ishlarining negizi barcha turdagi xo‘jalik mab-
lag‘lari va mablag‘lar manbalarini to‘liq inventarizatsiya qilishdan ibo-
rat.  
Buxgalteriya balansini tuzish texnikasi uning isbotlovchi hujjatlar 
bilan tasdiqlangan hisob yozuvlari asosida to‘ldirilishini nazarda tutadi. 
Balansni tuzishdan oldin analitik hisob schotlari bo‘yicha qoldiqlar va 
oborotlar bosh daftardagi schotlar bo‘yicha qoldiqlar va oborotlar bilan 
solishtirilib, tekshirilishi lozim. Bunda ularning tengligiga ishonch hosil 
qilish zarur.  
Hisobotning ayrim shakllarini tuzish jarayonida ularga ma’lum 
talablar quyiladi. Masalan, balansni tuzishda uning ayrim moddalarini 
baholash qoidalariga rioya qilish kyerak.  
Xo‘jalik yurituvchi subyektning mulklari va majburiyatlarini baho-
lashning umumiy tartibi O‘zbekiston Respublikasi «Buxgalteriya hisobi 
to‘g‘risida»gi Qonunining 12-moddasida belgilangan.  
Buxgalteriya balansi ayrim moddalarining bahosini shakllantirish 
tamoyillari quyidagi yondoshuvlarni nazarda tutadi: 
− 
pul to‘lash yo‘li bilan sotib olingan mulklar sotib olish uchun 
qilingan haqiqiy xarajatlar bo‘yicha baholanadi; 
− 
bepul olingan mulklar balansda hisobga olingan sanadagi bozor 
bahosi bo‘yicha aks ettiriladi; 
− 
xo‘jalik yurituvchi subyektning o‘zida tayyorlangan mulklar 
ularni tayyorlash xarajatlarining summasi bo‘yicha balansga qabul qili-
nadi; 

---

 
 
291
− 
asosiy vositalar va nomoddiy aktivlar bo‘yicha amortizatsiya 
hisoblash xo‘jalik yurituvchi subyektning moliya-xo‘jalik faoliyati nati-
jalari qanday bo‘lishidan qat’iy nazar amalga oshiriladi; 
− 
asosiy vositalar va nomoddiy aktivlar balansda qoldiq qiymati 
bo‘yicha baholanadi; 
− 
mulklar va majburiyatlarni baholashning boshqacha uslublari 
amaldagi qonunchilik va me’yoriy hujjatlarga zid bo‘lmagan hollarda 
ruxsat etiladi. 
Buxgalteriya hisobotlari shakllariga quyiladigan umumiy talablar 
ularda bo‘yab tuzatish va noaniqliklar bo‘lmasligini nazarda tutadi. Agar 
shakllarda xatolar aniqlansa, ular o‘rnatilgan qoidalar bo‘yicha tuzatil-
ishi lozim.  
Buxgalteriya hisobotlarida aniqlangan xatolar ular qaysi davrga 
taalluqli bo‘lishlaridan qat’iy nazar hisobot davridan keyingi birinchi 
davrda (chorakda, yil boshidan) tuzatilishi lozim. Tuzatishning bunday 
varianti ichki audit xizmati yoki nazorat organlari tomonidan aniqlan-
gan, tekshiruvlar va inventarizatsiya chog‘ida aniqlangan noaniqliklarni 
tuzatishga ruxsat etiladi.  
Tuzatishlar tegishli tarzda izoh berilib, tuzatish sanasi ko‘rsatilgan 
holda rahbar va bosh buxgalter imzosi bilan tasdiqlanadi. 
Shunday qilib, buxgalteriya hisobotlarini tuzishga quyiladigan 
talablar, umuman olganda joriy buxgalteriya hisobini shakllantirishga 
quyiladigan talablarga mos keladi.  
Hisobot rahbar va bosh buxgalter tomonidan imzolanadi hamda 
muhr bilan tasdiqlanadi.  
Buxgalteriya hisobi shartnoma asosida ixtisoslashtirilgan tash-
kilotlar tomonidan yoki buxgalteriya hisobiga doir mutaxassis bilan fu-
qarolik-huquqiy shartnomasi asosida yuritiladigan tashkilotlarda bux-
galteriya hisobotlari xo‘jalik yurituvchi subyekt rahbari hamda hisobni 
yurituvchi chet tashkilot vakili yoki mutaxassis tomonidan imzolanadi.