O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi r. D. Do‘smuratov

Dastlabki hujjatlar  
— xo‘jalik muomalalari sodir bo‘lgan paytda tuziladigan va ular 
amalga oshganligining birinchi guvohi bo‘lgan buxgalteriya hujjatlari. 
Dastlabki hujjatlar tuzilishi xo‘jalik muomalalari hisob registratsi-
yasining boshlanishi bo‘lib hisoblanadi. Dastlabki hujjatlarga g‘azna 
kirim va chiqim orderlari, yukxatlar, qabul qilish-topshirish dalolat-
nomalari, naryadlar, kvitansiyalar va h.k. kiradi. Hisobni soddalashtirish 
va hisob registratsiyasini tezlashtirish uchun ko‘pincha dastlabki hujjat-

---

 
 
360
larga asosan yig‘ma hujjatlar tuziladi. Buxgalteriya hujjatlari tuzish 
tartibi bo‘yicha tasniflanganda hujjatlar dastlabki va yig‘ma hujjatlarga 
bo‘linadi. 
Debet 
— buxgalteriya hisobi schotining bir qismi. Aktiv schotlarning de-
beti bo‘yicha hisob obyektining ko‘payishi aks ettiriladi, passiv schot-
larning debeti bo‘yicha esa kamayishi yoziladi. Hisoblashish schotlarida 
debet mazkur korxonaning boshqa korxona va shaxslardan oladigan 
summasini aks ettiradi (debitorlik qarzlari). Debet qoldiq (saldo) faqat 
aktiv schotlarda bo‘lishi mumkin. 
Har bir schot ikki qismdan iborat — debet va kredit. 
Debitorlar  
— debitorlik qarzi bo‘lgan boshqa korxona, muassasa, tashkilotlar 
va alohida shaxslar.