O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

Savdo aloqalari. Horijiy mamlakatlarda sayyohatga boradigan turistlar, 
odatda, o‘sha yerda nimalarni harid qilishi qiziqtiradi. Bu noyob, mahalliy
hunarmandchlik mahsulotlarini, suvenerlarni, qarindosh urug‘lari, oila a’zolari uchun 
harid qilishidir. Bunday suvenerlar, sovg‘alar odatda sayyohlar gavjum joylarda 
magazinlarda, do‘konchalarda sotiladi. 
Turizm rivojlangan bir qator mamlakattlarda xorijiy davlatlardan keladigan 
sayyohlarning talab va ehtiyojlarini hisobga olgan holda sanoat eksportini 
rivojlantiradi. Hozirgi kunda Birlashgan Arab Amirligi (BAA), Gresiya, Italiya, 
Singapur, Hindiston, Xitoy, Janubiy Koreya kabi mamlakatlar xorijiy turistlarga uzoq 
muddatli foydalaniladigan tovarlar (kiyim-kechaklar, ro‘zg‘or buyumlari, elektornika, 
radio, telefon, televizor, videotexnika asboblar)ini sotishga kirishganlar. 
Siyosiy omillar. Siyosiy omillarga kelganda turistlarni qabul qilib oluvchi va 
turistlarni jo‘natuvchi mamlakatlarda muhim turistik marshrutlar yo‘nalishidagi 
hududlarda, mintaqalarda siyosiy vaziyatning holatiga ham bog‘liq bo‘ladi. 
Ma’lumki, mamlakatdagi ichki vaziyatning qay darajada turg‘unligi ko‘p 
hollarda xalqaro turizm oqimining yo‘nalishini belgilaydi. Tabiiyki, davlatlararo 
turistlarni 
almashtirishda, 
mamlakatlar 
o‘rtasidagi 
o‘zaro 
kelishuvchilik 
munosabatlari ham muhim ahamiyatga ega bo‘ladi. Odatdagi diplomatik aloqalar, 
turizm sohasidagi kelishuvlar, shartnomalar, kommunikatsiyalar va transport 
vositalaridan hamkorlikda foydalanish, turistik reklamalarni bir-birlari bilan 
almashtirish-bularning hammasi turizmning rivojiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. 
Ijtimoiy - demografik omillar.
Dunyo mamlakatlarida demografik 
jarayonlar (aholining tug‘ilishi, o‘limi, tabiiy ko‘payishi, aholi migratsiyasi kabilar) 
ham xalqaro turizm sohasining rivojlanishiga o‘z ta’sirini ko‘rsatadi. Yer sharining 
turli davlatlarida, hududlarida va mintaqalarida aholi sonining ko‘payib borishi, 
ayniqsa shahar aholisi aglomeratsiya doirasining borgan sari kengayib borishi 
kishilarning dam olishi va sayyohlikka chiqishni taqazo qiladi. Shu borada 
turizmning rivojlanishiga ta’sir etuvchi demografik omillarni quyidagicha ifodalash 
mumkin: 

---

25 
 dunyo xalqlaridagi bir-biriga o‘xshashlik bo‘lish umumiy tomonlari, 
ularning qiziqishlari h.k; 
 ayrim malakaviy sohalardagi kishilarning maxsus sayyohlik guruhda faol 
ishtirok etishning kuchayib borishi; 
 turizm tarkibidagi xotin-qizlar va yoshlar salmog‘ining ortib borishi; 
 xalqaro ahamiyatga ega bo‘lgan kurort va sanatoriyalar tarmog‘ining 
ko‘payib borishi, ularda davolanishga moil bo‘lgan kasallar sonining ortib 
borishi; 
 kishilarning atrof muhitga bo‘lgan qarashlari, tushunchalari va 
munosabatlarning o‘zgarib borishi h.k. juda katta rol o‘ynaydi. 
Xalqaro turizmning rivojlanishida madaniy-tarixiy obidalar, etnik shart-
sharoitlar bilan qushilib ketadi. Arxitektura ob’ektlari, muzeylar, rasmlar galereyasi, 
mahalliy musavvirlar ishlari, tarixiy yodgorlik obidalari ham xorijiy turistlarni o‘ziga 
jalb qiladilar. Tarixiy yodgorliklar va boshqa xalqlar madaniyatiga qiziqish xalqaro 
turizmning eng muhim stimullaridan biridir. 
Xalqaro turizmning rivojlanishida etnik shart-sharoitlar ham alohida 
ahamiyatga ega. Dunyo aholisi irqi, millati, tili, dini, turmush tarzi, madaniyatining 
xilma-xilligi bilan ko‘pgina turistlarda qiziqish o‘yg‘otdi.