O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi samarqand davlat universiteti

 
3.2. Blokcheynning davlat sektorida qo‗llanilishi: reestrlar, notariat va 
boshqalar 
 
Gartner konsalting kompaniyasi 2022 yilga kelib, davlat boshqaruvining 
hozirgi ko‗rinishdagi funksiyalarining 30% i yo‗q bo‗lib, bir vaqtning o‗zida 20% 
ga yaqin yangi funksiyalar paydo bo‗ldi. Gartner kompaniyasi fikricha, yaqin 
kelajakda boshqaruv davlat sektori blokcheyn, big sana va API-menedjmentdan 
ko‗proq foydalana boshlaydi. Davlat sektori uchun ham, biznes rivojlanishi uchun 
ham muhim omillar sifatida texnologik oldindan bilish va mavjud 
kommunikatsiya kanallaridan yanada keng foydalanish deb hisoblaydi. 
Deloitte kompaniyasi mutaxassislari ko‗rsatishicha, davlat sektori – 
murakkab mashina bo‗lib, boshqaruv va davlat xizmatlarini ko‗rsatish bo‗yicha o‗z 
ma‘suliyati jihatidan markazlashtirilgan va shu vaqtning o‗zida tashkiliy tuzilma 
va ma‘lumot almashish qobiliyati nuqtai nazaridan parchalangan va ko‗pincha 
bo‗lingandir. 
Aytilganlardan shuni xulosa qilish mumkinki, ehtimol, blokcheyn 
texnologiyasining barcha kuchli tomonlarini amalga oshirishga imkon beradigan 
eng istiqbolli yo‗nalish – bu davlat boshqaruvi sohasidir. Aynan shu erda mavjud 
zaif joylarni bartaraf etib, fuqarolarning davlatga bo‗lgan ishonchining yangi 
bosqichiga chiqishga imkoniyatlar yaratilgan. 
Butun dunyo bo‗yicha turli mamlakatlar hukumatlari ham, shu jumladan, 
blokcheyn va uning davlat xizmatlarini ko‗rsatishda qo‗llanilishi imkoniyatlarini 
o‗rganib, shunday xulosaga keladi. 
Yaqinda Buyuk Britaniya hukumati taqsimlangan reestr texnologiyasini 
tadbiq etish bo‗yicha o‗z fikrini bayon etdi. Uning xulosalariga ko‗ra, blokcheyn-
texnologiya davlat organlariga firibgarliklar sonini kamaytirishga, xatolar 
miqdorini pasaytirishga va qog‗oz hujjatlar aylanmasiga ketadigan xarajatlarni 
qisqartirishga imkon beradigan yangi vositalar berishi mumkin. Texnologiya 
mulkchilik huquqlarini ta‘minlash va tovarlar kelib chiqishi va intellektual mulk 
(IM) ni tasdiqlashning yangi usullarini yaratish salohiyatiga ega.
Davlatning blokcheyn-texnologiya rivojlanishini qo‗llab-quvvatlashdagi 
asosiy vazifasi – davlat organlarining ish jarayonlarini va fuqarolarga xizmat 

---

76 
ko‗rsatishni takomillashtirish uchun uning qo‗llanilishining aniq konsepsiyasini 
ishlab chiqishdan iborat. So‗ngra davlat ushbu texnologiyani tadbiq qiluvchi 
zamonaviy buyurtmachi rolida chiqishi kerak - blokcheynlarni, ular o‗rinli bo‗lgan 
joylarda qo‗llash uchun, sotib olishlari lozim. Shu tariqa u ushbu sektordagi 
iqtisodiy faollik rivojlanishini qo‗llab-quvvatlashi va unga ta‘sir ko‗rsatishi 
mumkin. 
Britaniyalik ekspertlar fikriga ko‗ra, davlatning shunday kelajak yaratishga 
yordam bera oladiki, unda davlat xizmatlari personal, tez va samarali bo‗ladi. 
Fuqarolarning smart-shartnomalarda ishtirok etish yordamida o‗zlarining 
individual afzalliklari va ehtiyojlari to‗g‗risida signal berish imkoniyatlari bo‗lishi 
lozim. Ichiga smart-shartnomalar qurilgan blokcheynlar qonunchilik-me‘yoriy 
talablarga rioya etishni, hisobotlarni yaxshilashi va ularning iqtisodiy 
samaradorligini oshirishi kerak. Buyuk Britaniya hukumatining elektron xizmatlari 
elektron platforma ishlab chiqarmoqda, u orqali davlat organlari o‗z xizmatlarini 
taqdim etadi, va blokcheynlar uning asosiy elementiga aylanishi mumkin. 
Hisobotda ushbu yo‗nalish uchun, davlat davlat organlari tomonidan 
blokcheyn texnologiyasidan foydalanishlari uchun konsepsiya, boshqarish va 
platformani ishlab chiqishni ta‘minlab berishi uchun, vazirlar darajasidagi 
ma‘sullarni tayinlash tavsiya etiladi. 
Shuningdek, Britaniya ilmiy hamjamiyatiga taqsimlangan reestrlar 
ko‗lamliligini va himoyalanganligini ta‘minlash, hamda ularning mazmunining 
haqiqiyligini tasdiqlaydigan dalillarni taqdim etilishi uchun zarur bo‗lgan 
tadqiqotlarga sarmoya qilishni tavsiya etadi. Yuqori unumdorlikni va minimal 
kechikish vaqtini ta‘minlash, hamda energiyadan samarali foydalanishni 
ta‘minlash zaruratini hisobga olmoq zarur. Hukumat texnologiyadan foydalanishi 
mumkin bo‗lgan bir nechta misoli va ulardan: 

G‗oyat muhim bo‗lgan infratuzilmani kiberhujumlardan himoya qilish; 

Amaliyot xarajatlarini kamaytirish va ijtimoiy qo‗llab-quvvatlashga ega bo‗lish 
huquqlarini kuzatish; 

Ijtimoiy yordamga ajratiladigan mablag‗larning shaffofligi va kuzatila olishligi; 

Kichik va o‗rta biznes (KO‗B)ning iqtisodiy o‗sishi va rivojlanishi, hamda 
bandlikning o‗sishi uchun imkoniyatlar yaratish; 

Soliq firibgarligini qisqartirish. 
Blokcheyn texnologiyasi davlat va xususiy xizmatlar sohasini o‗zgartira 
oladi. Uning davlat va fuqarolar o‗rtasidagi o‗zaro munosabatlarni ma‘lumotlar 
almashish, shaffoflik va ishonch nuqtai nazaridan qayta ta‘riflash, va bu bilan 
elektron texnologiyalar sohasidagi islohotlarga katta hissa qo‗shish salohiyatiga 
ega. 

---

77 
Har qanday yangi texnologiya muammolar yaratadi, ammo hamkorlik va 
aqlli boshqarishning to‗g‗ri uyg‗unligida blokcheyn texnologiyasi, ekspertlar 
hisoblaganlaridek, yaxshi foyda keltirish mumkin.