O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti g. R. Tursunova

ikradonlar - ular tagliklardan iborat bo‘lib, unga ikralar solinadi; 

salat idishchalari - ular chinni shakliga ega bo‘lib, salat va sovuq 
qaylalarni uzatishda ishlatiladi; 

kompot idishlari - metallsimon shaklga ega bo‘lib, kompot uzatishda 
qo‘llaniladi; 

shisha idishlar - asal va jem uzatishda ishlatiladi; 

shisha guldonlar - oddiy yoki billur, shakli va ko‘rinishiga ko‘ra ular turli 
xilda - pastroq, uzunroq, silindrsimon va konussimon bo‘lib, ularda zalni bezatish 
uchun gullar qo‘yiladi. 

---

173 
Shisha idishlar bilan ishlash qoidasi. Ryumkalarni qo‘lda tashiganda quyidagi 
variantlar qo‘llaniladi:
 oyoqsiz ryumkalarni tashish. Chap qo‘lda uchtagacha ryumka olib kelish 
mumkin. O‘ng qo‘lda ryumka tashilmaydi, chunki o‘ng qo‘l ishchi qo‘l bo‘lib, 
stoldagi mijozlarga biron narsani uzatish uchun bo‘sh bo‘lishi kerak; 
3-rasm. Shisha idishlar
17
 oyoqli ryumkalarni tashish. Ko‘p miqdordagi bunday ryumkalarni 
sochiqcha bilan chap qo‘lda tashish mumkin. Ryumkalarning pastki qismini 
barmoqlar orasiga olib tashish ancha qulayroq bo‘ladi. Bu variantlar faqatgina 
ryumkalrni servantdan yoki qo‘shimcha stoldan to servirovka qilingan stolgacha olib 
borishda ishlatiladi. 
Ryumkalrni patnislarda tashish: ryumkalar (faqat bir ko‘rinishda - vino va 
aroq uchun) metall patnislarda olib boriladi. Patnislar chap qo‘lda bo‘lib, o‘ng qo‘l 
bilan ryumkalar stolga qo‘yiladi. 
17
http.www.lingvoznaika.ru 

---

174 
Restoranda ishlatiladigan shisha idishlarining turini o‘rganganimizda uning 
tarixi va ishlab chiqarilgan vaqti haqida ham bilishimiz lozim. Chunki mehmonlarga 
xizmat ko‘rsatish vaqtida ushbu idishlardan foydalaniladi. Bokal shakli vinoning 
ta’mi, mazasi, balansi va uni iste’mol qilingandan so‘ng xushtamligiga ta’sir 
ko‘rsatadi.
Bu haqida Professor Claus Josef Riedel birinchi 
bo‘lib, o‘tgan asrda aniqlagan edi. U o‘zining dastlabki 
kuzatuvlarida bir turdagi vinoni turli xildagi bokallarda 
iste’mol qilganda turlicha ta’mni aniqlagan. Farq shu 
darajada bo‘lganki, hatto vinoning yuksak degustatorlari 
ham bir xildagi vinolarni ichib, ularga turlicha baho 
berishgan. Professor Riedel o‘z kuzatishlari bilan jiddiy 
shug‘ullanib, bokal shakli alkogol ichimlikning nafaqat 
ko‘rinishi, balki mazasiga ham ta’sir ko‘rsatishini ilmiy 
asoslab bergan. Biologik tushuntirishlar ro’yxatorlar 
joylashuviga qarab asoslanadi: shirinliklarni tilning yuza 
qismida sezish mumkin, achchiq mahsulotlarni tilning
balandligi-240mm, 
hajmi-800 ml 
dimog‘ga yaqin qismida, nordon mahsulotlarni esa tilning yonbosh qismlari bilan, 
sho‘rlangan mahsulotlarni esa tilning markaziy qismi bilan his qilish mumkin. 
balandligi-192mm, 
hajmi-600ml 
Idish shaklining sig‘imi yordamida (vino bokali) biz 
ichayotgan ichimlikni qulaylik bilan iste’mol qilishimiz 
yoki uni kam sezgi organlari joylashgan joyga 
yuborishimiz mumkin. Keng va ochiq shakldagi vino 
bokali bizga boshimizni pastga eggan holda vino ichishga 
imkon yaratsa, tor hajmli vino bokali esa bizga boshimizni 
ozgina orqaga tashlagan holda ichishni taqozo etadi. Bu 
holatda 
suyuqlik 
bosim 
natijasida 
oqadi. 
Vino 
xushta’mligiga ta’sir etuvchi eng katta omil bu uni og‘iz 
bo‘shlig‘i bilan dastlabki ta’siridir. Bunda bokal 
devorlarining qalinligi, uni diametr kengligi va unga

---

175 
ishlov berilish uslubi inobatga olinadi (u kesilgan va polirovka qilingan yoki dumaloq 
shaklda bo‘lishi mumkin).Vino mazasidagi farqqa kimyoviy baho berish 
quyidagicha: bokal shakli vino tarkibidagi fenollar miqdoriga ta’sir ko‘rsatadi (vino 
mazasi va ko‘rinishiga ta’sir etuvchi xushta’m birlashmalar). Masalan, og‘zi keng 
ko‘rinishdagi bokalda havo bilan bokal yuzasi o‘rtasida aloqa ko‘proq bo‘ladi va 
fenollar tezlik bilan efirga aylanadi hamda vinoga quruq xushta’m maza bag‘ishlaydi. 
Professor Riedel aniq bir turdagi uzumdan 
tayyorlangan vinoning xususiyatlarini ochib berish uchun 
maxsus bokal shakllarini ishlab chiqdi. Riedelning 
dastlabki vinolari 1961 yillarda sotuvga chiqarildi va 
zodagonlar tomonidan e’tirofga sazovor bo‘ldi. Vino uchun 
bokal yaratishda uning nafaqat o‘z vazifasini yaxshi bajara 
olishi, balki uning ko‘rinishi ham inobatga olinadi 
(ko‘rkam, chiroyli va oddiylikni uyg‘un qilgan holda). 
Riedel bokallari yupqa devorli bezaklarsiz bo‘lib, dizayn 
minimum holatda ya’ni yuqori qismi, oyoqchasi va asosi. 
Riedelning 
vino 
bokallari 
dunyoning 
mashhur 
degustatorlari tomonidan o‘z ish jarayonlarida samarali 
foydalaniladi. 1973 - yilda SOMMELIERS vino uchun
balandligi-235mm,
hajmi-405ml 
bokallari butunjahon ommasi e’tirofiga sazovor bo‘ldi. VINUM chizig‘i 1986 - yilda 
tanishtirildi, u mashina yordamida ishlab chiqilgan va alkogol ichimliklar iste’mol 
qiluvchi ixlosmandlarga taqdim etilib, dastlabki narx - sifat xususiyatiga ega bokal 
xisoblanadi. Keyinchalik boshqa turdagi idishlar ham taqdim etildi. VINUM 
seriyasidagi bokallar vinoga baho berishni boshlamoqchi bo‘lgan kishilarga 
bag‘ishlangan. Odatda, bokal shaklining farqiga bormaydigan kishi uning hajmidan 
dastlab xavotirga tushadi. Shuni ta’kidlab o‘tish kerakki, bokal hajmi undagi vino 
miqdoriga ta’sir o‘tkazmasligi lozim. Sababi ichimlik bokalga hech qachon to‘ldirib 
qo‘yilmaydi.