O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi termiz muhandislik-texnologiya instituti

2-мисол. Ёйилган q куч таъсиридаги стержен (2.2 расм) учун бўйлама куч N эпюрасини қуринг. (Стерженнинг ўз оғирлиги ушбу q кучга мисол бўлиши мумкин)

Бу ҳолда таянчда фақат битта R₁ = q га тенг реакция кучи ҳосил бўлади. Бу стерженни бир участкадан иборат деб караш мумкин. Ундан битта кесим ўтказиб, юқори қисмини ташлаб юборамиз.
∑ Z₁ = N₁- q z₁ = 0, бундан N₁=qz₁ бўлиб, N₁= f (z₁) = q z₁ кўринишга эга бўлади_.
N₁= = q z₁ функцияси ёрдамида бўйлама куч N нинг эпюрасини қурамиз.
z₁ = 0 да ; N₁ = 0
z₁ = да ; N₁ = q бўлади.
Текис тақсимланган куч таъсиридаги бўйлама ички куч N эпюраси, эпюра ўқига нисбатан оғма тўғри чизиқдан иборат бўлар экан (2.2 расм). Бу куч чўзувчи куч бўлиб, унинг энг катта қиймати ql, таянчда ҳосил бўлар экан. N кучининг оғиш бурчаги ёйилган куч интенсивлиги q орқали аниқланади.
Бўйлама куч эпюрасини қуришда стержен вертикал ёки горизонтал туришининг аҳамияти йўқ.

3-мисол. Марказий кучлар системаси қўйилган стержен (2.3 расм) учун бўйлама куч N эпюраси қурилсин .
=1м, =2м, =1м, =2м, Р =6 тк, q=2 тк/м.
Бу ҳолда ҳам таянчда битта реакция кучи R пайдо бўлади яъни:
∑ Z = -q ₂+ P + R = 0 , бундан R = q ₂- P= -2 тк.
Ечимдаги (-) ишора таянчдаги реакция кучи R нинг йўналиши нотўғри кўрсатилганини ва уни тескари томонга ўзгартириш кераклигини билдиради. У ҳолда R =2тк бўлади.
Бу стерженни 4 та участкадан иборат деб қараш керак бўлади. N кучининг эпюрасини қуриш учун ҳар бир участкадан кесим ўтказиб N нинг қийматини аниқлаймиз яъни:
I- участка учун: ∑ Z₁ = N₁= 0, N₁= 0,
II- участка учун: ∑ Z₂ = N₂ – q z₂ = 0, N₂ = q z₂,
бундан z₂=0 да: N₂=0,
z₂= = 2м да: N₂=4 тк бўлади.
III- участка учун: ∑ Z₃ = -q ₂ + N₃ = 0, N₃ = q ₂=4тк,
IV- участка учун: ∑ Z₄ = R + N₄ = 0, N₄ =-R= -2тк. .
Юқоридаги функциялардан фойдаланиб N кучининг эпюрасини қурсак у 2.3 расмдаги кўринишга эга бўлади.

2.3 Расм
Бўйлама куч N эпюрасидан кўриниб турибдики энг катта чўзувчи кучнинг қиймати 4 тк , энг катта сиқувчи кучники 2 тк га тенг .
Бу кўрган учта мисолларимиздаги стерженларнинг кўндаланг кесим юзалари ўзгармас бўлганлиги учун N нинг эпюрасидан хавфли кесимни аниқлашимиз мумкин: 1-мисолимизда стерженнинг I - участкасида, 2-мисолда стерженнинг таянчга якин жойида, 3-мисолда эса стерженнинг III – участкасида хавфли кесим ҳосил бўлар экан.