O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi toshkent davlat transport universiteti transportida axborot tizimlari kafedrasi

Markaziy bog’liqli, markaziy manbali va marshrutli boshqaruv releli 
markazlashtirish (MMMBR). Releli apparatura va yonilg’i manbalari EM postiga 
joylashtirilgan bo’lib, u yerda boshqarish uchun pult-tablo yoki marshrut tugmalari 
bo’lgan pult­manipulyator qo’yilgan. 
Marshrutni o’rnatish chog’ida marshrut boshlanishi va tugallanishi tugmalarini 
ketma­ket bosish orqali poezdli va manyovrli marshrut to’plamlari amalga 
oshiriladi. To’plamlar amalga oshirilishi tugagach, marshrut bo’yicha bir vaqtning 
o’zida barcha strelkalarning almashinuvi sodir bo’ladi va almashinuv sodir bo’lgach, 
signalning ochilishi bajariladi. Marshrutli boshqaruv eng murakkab marshrutni ham 
30-40 soniya o’rniga 5-7 soniyada o’rnatadi, bu bilan uchastka stansiyalaridagi 
o’tkazuvchanlik qobiliyatini sezilarli darajada oshiradi. 
Releli apparatura namunaviy bloklarda joylashgan. Bu bajarilish talqinida tizim 
blokli marshrut­releli markazlashtirish (BMRM) degan nomni oldi. Ishlab chiqarish 
zavodida namunaviy bloklarning ko’plab chiqarilishi yo’lga qo’yilgan. Blokli 
struktura loyihalashni soddalashtiradi, qurilish muddatini qisqartiradi va undan 
foydalanish sharoitlarini yaxshilaydi. Blokli strukturaning afzalligi tufayli uni oraliq 
stansiyalarda ham vaqt bo’yicha taq-simlangan blokli elektr markazlashtirish 
(BRM) ko’rinishida foydalanish imkoni tug’ildi. 

---

 
 
1.3 Kichik stansiyalar uchun releli markazlashtirishda marshrutlarni
o’rnatish va yopish algoritmlari 
Kichik stansiyalar uchun releli markazlashtirish tizimlari quyidagi 
funktsiyalarni bajaradi:
- strelkalarni o’zgartirish orqali marshrutni o’rnatish; 
- belgilangan marshrut bo’yicha poezd o’tib bo’lmaguncha yoki marshrut bekor 
qilinmaguncha, strelkalarning o’zgartirilishini oldini olish maqsadida, marshrutni 
qulflanishi(ochilishi)ni taminlash;
- svetoforni ochish, ya’ni tizimda avtomatik ravishda o’rnatilgan va qulflangan 
(ochilgan) marshrut xarakteriga mos (qabul qilish, jo’natish, o’tkazib yuborish) 
svetoforning bir yoki bir necha ruxsat etilgan ranglarini tanlash;
- avtomatik holda, poezd o’tib bo’lganidan so’ng marshrutning yopilishi yoki 
marshrut bekor qilinganidan so’ng, ya’ni poezd marshrutga yetib kelguncha bo’lgan 
davrda shuningdek Sun’iy ravishda marshrutning yopilishi. 
Yuqoridagi funksiyalarni amalga oshiruvchi prinsispial elektr sxemalar 
shunday qurilganki, bunda stansiya bo’yicha poezd harakatlanishi xavfsizligi 
talablari to’liq bajarilgan. 
MMRM tizimi funktsional sxemasida (2 – rasm, bu yerda Участок удаления 
– Uzoqlashish uchastkasi; Стрелочныйучасток – Strelkali uchastka; Участок