O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti qalandar abduraxmonov, Samandar qurbonov

Y
t
- tadqiq etilayotgan yilda mamlakat aholi jon boshiga yalpi 
milliy daromad; 
Y
min 
- tadqiq etilayotgan yilda inson taraqqiyoti indeksi 
maqsadli mo‘ljallaridan mamlakat aholi jon boshiga yalpi milliy 
daromad miqdorining minimal belgisi; 

Y
max 
– tadqiq etilayotgan yilda inson taraqqiyoti indeksi 
maqsadli mo‘ljallaridan mamlakat aholi jon boshiga inson taraqqiyoti 
indeksi miqdorining maksimal belgisi. 
2-bosqich. Integral inson taraqqiyoti indeksini hisoblash 
uchun subindekslarni agregatlash. Kutilayotgan umr davomiyligi 
(LEI) indeksi, ta’lim indeksi (EI) va turmush darajasi indeksi (GNII) 
belgilari o‘rnatilgach, inson taraqqiyoti indeksi quyidagi formula 
bo‘yicha bu uch indeksning geometrik o‘rtacha ko‘rsatkichi sifatida 
hisoblanadi: 
 
Kutilayotgan umr davomiyligi indeksi = 
73,5−20
83,2−20
= 0,847. 
O‘rtacha o‘qish davomiyligi indeksi =
7,5−0
13,2−0
= 0,568. 
Kutilayotgan o‘qish davomiyligi indeksi 
=
11,4−0
20,6−0
= 0,553. 
Ta’lim indeksi =
√0,568∙0,553−0
0,951−0
= 0,589. 
Daromad indeksi 
=
ln(7,263)− ln(163)
ln(108,211)− ln(163)
= 0,584. 
Inson taraqqiyoti indeksi 
= √0,847 ∙ 0,589 ∙ 0,584 = 0,663.
3
Shu tarzda, yangi indikatorlar va yangi amaliy shakldan 
foydalangan 
holda 
inson 
taraqqiyoti 
indeksini 
hisoblash 
metodologiyasini yaxshilash sezilarli o‘zgarishlarga olib keldi. 
3
t
t
t
t
GNII
EI
LEI
HDI




---

41 
O‘rtacha geometrik ko‘rsatkichni qo‘llash yanada past indeks 
belgilarini beradi, binobarin o‘lchamlari turlicha rivojlangan 
mamlakatlarda ko‘proq o‘zgarishlar kuzatilgan.