O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti «iqtisodiyot» fakulteti

4.2.1-jadval 
Ayrim jahon mamlakatlari bo‘yicha umumiy tug‘ilish, o‘lish va tabiiy o‘sish 
koeffisientlari (ming kishiga nisbatan ‰) 
Mamlakatlar 
yillar 
Tug‘ilish 
O‘lganlar 
Tabiiy 
o‘sish 
jami 
1 
yoshgacha 
Xitoy 
1995 
21,1 
6,1 
- 
15,0 
2003 
17,1 
6,6 
- 
10,5 
Hindiston 
1995 
30,2 
9,7 
80 
20,5 
2003 
28,4 
9,6 
74 
18,8 
Yaponiya 
1995 
9,9 
6,6 
4,5 
3,3 
2003 
9,5 
7,4 
4,2 
2,1 
AQSh 
1995 
16,6 
8,6 
9,2 
8 
2003 
15,3 
8,8 
7,9 
6,5 
Angliya 
1995 
13,9 
11,2 
7,9 
2,7 
2003 
12,6 
11 
6,2 
1,6 
Germaniya 
1995 
11,4 
11,5 
7,1 
-0,1 
2003 
9,3 
10,7 
5,6 
-1,4 
Qozog‘iston 
1995 
21,7 
7,7 
26,4 
14 
2003 
16,7 
10,2 
27,3 
6,5 
Rossiya 
1995 
13,4 
11,2 
17,4 
2,2 
2003 
9,3 
15 
18,1 
-5,7 
O‘zbekiston 
1995 
29,8 
6,3 
- 
23,5 
2003 
22,3 
5,3 
- 
17,0 
Tug‘ilgan va vafot etganlar, nikohdan o‘tgan va o‘chganlarning mutlaq soni 
aholi tabiiy harakatining intensivligini ifodalab berolmaydi. Aholi soni qanchalik 
ko‘p bo‘lsa, tug‘ilganlar soni ham, vafot etganlar soni ham shuncha ko‘p bo‘ladi. 
Aholining tabiiy harakati intensivligi haqida fikrlash uchun mutlaq miqdorlardan 
nisbiy miqdorlarga o‘tish kerak. Buning uchun tug‘ilgan va vafot etganlar sonini 
aholining o‘rtacha soniga bo‘lish kerak. 
Tug‘ilish, vafot etish, nikohdan o‘tish va undan o‘chish holatlari quyidagicha 
aniqlanadi: 

---

41 
4.2.2 – jadval
O‘zbekiston aholisining tug‘ilishi, o‘lishi va tabiiy ko‘payishi* 
Yillar
Jami, ming kishi
Tug‘ilganlar
O‘lganlar
Shu jumladan 1 
yoshgacha 
o‘lganlar
Tabiiy o‘sish 
Jami aholi
2001 
513,0 
132,6 
9,4 
380,4 
2002 
532,5 
137,0 
8,8 
395,5 
2003 
508,4 
135,9 
8,4 
372,5 
2004 
540,4 
130,4 
8,2 
410,0 
Shahar aholisi
2001 
159,5 
59,8 
3,4 
99,7 
2002 
163,3 
62,1 
3,2 
101,2 
2003 
155,8 
60,1 
3,2 
95,7 
2004 
168,0 
57,6 
3,1 
110,4 
Qishloq aholisi
2001 
353,5 
72,8 
6,0 
280,7 
2002 
369,2 
74,9 
5,6 
294,3 
2003 
352,6 
75,8 
5,2 
276,8 
2004 
372,4 
72,8 
5,1 
299,6 
*
Социальное развитие и уровень жизни населения в Узбекистане. – Т., 2006, с. 43. 
4.2.2 – jadval ma’lumotlardan shu narsa ko‘rinadiki, O‘zbekistonda tug‘ilgan 
bolalar soni 2001 yilda 513,0 mingtani tashkil etgan bo‘lsa, 2004 yilda 540,4 
mingtaga etgan. O‘lganlar soni 2002 yilda 137,0 ming kishini, 2003 yilda 135,9, 2001 
yilda 132,6 va 2004 yilda 130,4 ming kishini tashkil etdi. 1 yoshgacha o‘lgan bolalar 
soni 2001 yilda 9,4 mingtani tashkil etgan bo‘lsa, 2004 yilda 1,2 mingtani tashkil 
etadi. Bu esa ijobiy ko‘rsatkich hisoblanadi. Aholining tabiiy o‘sishi 2001 yildagi 
380,4 ming kishidan 2004 yilda 410,0 ming kishiga etgani ham ijobiy ko‘rsatkich 
hisoblanadi. 
Jadval ma’lumotlaridan ko‘rinib turibdiki, tabiiy o‘sishning asosiy qismi qishloq 
aholisi hisobiga yuz bermoqda. 2004 yilda shahar aholisi tabiiy o‘sishi 110,4 ming 
kishini tashkil etgan bo‘lsa, bu ko‘rsatkich qishloq aholisiga nisbatan esa 299,6 ming 
kishiga teng bo‘ldi.
4.2.3–jadval ma’lumotlari nikoh va ajralishni O‘zbekistondagi holatini 
ifodalaydi. Agar 2001 yili nikohlar soni 170,1 ming, ajralishlar soni 15,7 ming bo‘lsa, 
2004 yili mos ravishda 155,8 va 17,4 ta bo‘lib, teskari tendensiyaga ega. Ming kishi 
aholiga nisbatan olganda esa 6,8 ‰, 6,0 ‰, 0,6 ‰, 0,7 ‰ ga teng mos ravishda. 
Ikkala ko‘rsatkich ham demografiya nuqtai nazardan qaraganda albatta yaxshi 
natijalar emas.