O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti «iqtisodiyot» fakulteti

6.3.3-jadval 
Ayrim jahon davlatlari bo‘yicha aholi jon boshiga bir yilda ayrim oziq - ovqat 
mahsulotlarining iste’mol qilinishi 
Davlat 
Aholi jon boshiga 
Go‘sht(kg) 
Sut(kg) 
Sariyog‘(kg) 
Tuxum(dona) 
Shakar(kg) 
1990y 
2003y 
1990y 
2003y 
1990y 
2003y 
1990y 
2003y 
1990y 
2003y 
O‘zbekiston 
51 
69 
342 
374 
4,4 
6,3 
165 
295 
20 
20 
AQSh 
117 
122 
259 
268 
2,5 
2,2 
334 
281 
23 
24 
Daniya 
230 
278 
901 
913 
26,4 
17,6 
299 
251 
- 
- 
YAngi 
Zelandiya 
416 
421 
- 
- 
84,3 
85,7 
- 
- 
- 
- 
Braziliya
39 
44 
78 
92 
- 
- 
- 
- 
52 
52 
Shvesiya 
60 
67 
365 
405 
5,2 
8,1 
- 
- 
- 
Yaponiya 
- 
- 
46 
62 
0,4 
0,6 
296 
329 
6,1 
6,9 
Fransiya 
86 
112 
558 
519 
9,5 
9,2 
221 
277 
51 
67 
Mahsulot turining jon boshiga qancha to‘g‘ri kelishi quyidagi formula 
yordamida hisoblanadi: 
;
i
i
i
А
Q
У
Bu erda 
i
У
– jon boshiga hisoblangan mahsulot; Q
i
– bir yil davomida iste’mol 
qilingan mahsulot jami; 
i
А
– aholining o‘rtacha soni. 
6.3.4-jadval 
Ayrim jahon mamlakatlari aholisining uzoq muddat foydalanadigan mollar 
bilan ta’minlanishi (har 1000 kishiga nisbatan, dona) 
Davlatlar 
Radio 
Oynai - jahon 
Muzlatgichlar 
Kiryuvgich 
mashinalar 
Avtomobillar 
1990y 
2003y 
1990y 
2003y 
1990y 
2003y 
1990y 
2003y 
1990y 
2003y 
O‘zbekiston
32 
28 
28 
34 
17 
21 
22 
21 
4,9 
19 
Xitoy 
4 
14 
- 
23 
- 
7,0 
- 
10 
0,02 
23 
AQSh 
66 
20 
40 
49 
26 
29 
21 
25 
- 
- 
Germaniya 
111 
78 
49 
61 
26 
42 
27 
37 
- 
- 
Yaponiya 
366 
118 
113 
115 
25 
42 
43 
42 
207 
240 
Endi respublikamizda aholining kundalik ehtiyojini qondirishi uchun zarur 
bo‘lgan iste’mol tovarlari va xizmatlariga bo‘lgan sarf-harajatlarni tahlil qilamiz. 
Quyida respublikamizda so‘nggi 2000-2005 yillarda aholi tomonidan kundalik 
iste’mol harajatlari tarkibi keltirilgan (6.3.5-jadval). Unda respublikamiz aholisining 
uch asosiy maqsadlardagi ehtiyojini qondirish harajatlari tarkibi aks ettirilgan, ya’ni 
oziq-ovqat 
mahsulotlari, 
nooziq-ovqat 
mahsulotlari 
hamda 
turli 
kundallik 
xizmatlardan iborat. Unga kura, 2000 yilda harajatlarning 61,4 foizi oziq-ovqatga 
qolgan qismi esa, nooziq-ovqat mahsulotlariga 25,8 foiz hamda xizmatlarga 12,8 foiz 
sarflangan. O‘tgan shu davr mobaynida aholining iste’mol harajatlari tarkibida jiddiy 
o‘zgarish yuz bergan, jumladan, aholining oziq-ovqat mahsulotlari uchun harajatlari 
ulushi umumiy harajatlar tarkibida notekis tarzda o‘zgarib borgan va 2005 yil 
yakunlariga kelib, uning umumiy iste’mol harajatlari tarkibidagi ulushi 58.2 foizni 
tashkil etgan. Ushbu yil yakunlari bo‘yicha nooziq-ovqat tovarlariga va xizmatlarga 
bo‘lgan sarf harajatlarning iste’moldagi ulushi oshib borgan. 2005 yil statistik 

---

82 
kuzatuvlari bo‘yicha nooziq-ovqat tovarlariga va xizmatlarga harajatlar esa, mos 
ravishda 25.7 va 16.1 foizni tashkil etgan. Bu, o‘z navbatida, aholining turmush 
darajasida ijobiy o‘zgarishlar yuz berayotganini anglatadi. Chunki, aholi o‘z 
mablag‘larining katta qismini faqat oziq-ovqat mahsulotlariga sarflashi, uning 
kundalik hayotda boshqa turdagi tovarlar iste’mol qilishi va xizmatlardan 
foydalangan holda bahramand bo‘lishi uchun imkoniyatlari yo‘qligidan dalolat 
beradi. 
Jadvalning 
so‘nggi 
yilgi 
ko‘rsatkichlaridan 
ma’lumki, 
aholi 
iste’mol 
harajatlarida oziq-ovqat mahsulotlari ulushi kamayib, turli xizmatlarga bo‘lgan sarf-
harajatlari ulushi ortib bormoqda. Bu, o‘z navbatida, aholining imkoniyatlari 
kengayib borayotganini anglatadi.