O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti «iqtisodiyot» fakulteti

 
6.4. Aholining madaniy-maishiy ehtiyojlarini qondirishni ifodalovchi 
ko‘rsatkichlar 
Aholining 
moddiy 
– 
maishiy 
ehtiyojlarini 
qondirishni 
ifodalovchi 
ko‘rsatkichlarni ikki guruhga ajratish mumkin: 
I.Aholining uy-joy, kommunal va maishiy xizmat bilan ta’minlanishini 
ifodalovchi ko‘rsatkichlar: 
- uy-joy fondi - (m
3
hisobida) umumiy maydon; 
- aholining uy-joy bilan ta’minlanishi (jon boshiga m
3
); 
- uy-joylarning markaziy istish sistemalari, vodoprovod, gaz, vanna, dush, 
kanalizasiya bilan ta’minlanish darajasi; 
- bir yilda aholi tomonidan iste’mol qilingan, elektroenergiya(jon boshiga 
KVt/soat hisobida), gaz (jon boshiga m
3
), barcha maishiy xizmatlar. 
II.Aholining moddiy – ma’naviy holatini ifodalovchi ko‘rsatkichlar. Bular 
jumlasiga quyidagilar kiradi: 
- savodlilik darajasi.(9 yoshdan 49 yoshgacha bo‘lgan); 
- oliy va o‘rta ma’lumotlilar soni; 
- oliy va ilmiy pedagogik xodimlar soni; 

---

84 
- maxsus o‘quv yurtlari, kollej va oliy o‘quv yurtlarida bilim olayotganlar soni; 
- boshlang‘ich va o‘rta maktablarda bilim olayotganlar soni; 
- ommalashgan kutubxonalardagi kitob fondi; 
- kitob, jurnal va gazetalarning yillik tiraji; 
- kinoseanslar va teatrlarga kiruvchilar soni. 
6.5. Aholining ijtimoiy sharoitini ifodalovchi ko‘rsatkichlar 
Aholining turmush darajasi yaxshilanishida, avvalo, uning sifatli oziq-ovqat 
mahsulotlarini doimiy ravishda iste’mol qilib borishi katta rol o‘ynaydi. Bu o‘z 
navbatida 
aholining 
sog‘ligi 
va 
salomatligiga 
o‘z ta’sirini ko‘rsatadi. 
Respublikamizda 
amalga 
oshirilayotgan 
iqtisodiy 
islohotlar 
mamlakatimiz 
rivojlanishi uchun nechog‘lik ahamiyatli bo‘lsa, aholining sog‘ligi ham, shu qadar 
ahamiyat kasb etadi. 
So‘nggi yillarda aholi sog‘lig‘ini yanada yaxshilash, aholiga sifatli tez tibbiy 
xizmat ko‘rsatish borasida respublikamizda sog‘liqni saqlash sohasida tub islohotlar 
amalga oshirilmoqda. Respublikamiz Prezidentining 1998 yilda «Sog‘liqni saqlash 
tizimini tubdan isloh qilish to‘g‘risida»gi Farmoniga asosan, respublikamizning 
barcha tibbiyot muassasalarida, ayniqsa, qishloq hududlarida keng ko‘lamli ishlar 
amalga oshirilmoqda. Bu o‘z navbatida, aholi sog‘ligini tiklash, ularga sifatli tibbiy 
yordam ko‘rsatilishini ta’minlamoqda. Albatta, bu islohotlarning natijasi qisqa 
muddatlarda o‘z samarasini berishiga erishib bo‘lmaydi. Bu borada yuz berayotgan 
o‘zgarishlarning natijasi yillar davomida namoyon bo‘lishi mumkin. 
Bu, albatta, aholining oziq-ovqat iste’moliga bo‘lgan talabi va sifatli mahsulotlar 
bilan ta’minlanganlik darajasiga ham bog‘liq. Mahsulotlarning miqdori va sifati 
bozor iqtisodiyoti sharoitida, unga bo‘lgan talab va takliflarining o‘zaro 
mutanosibligi o‘rganib chiqilishini taqozo etadi. 
Aholining 
oziq-ovqat 
iste’moliga 
bo‘lgan 
talabi 
qondirilishi 
uchun 
mustaqillikning ilk yillarida respublikamizga iqtisodiyotning beqarorligi, uni nazorat 
qilish deyarli sustlashtirib yuborilgani dunyoning turli mamlakatlaridan sifatsiz 
mahsulotlar kirib kelishiga sabab bo‘ldi. 
Bundan tashqari, respublikamizda va umuman dunyoning turli mamlakatlarida 
iqtisodiyotni yanada rivojlantirish maqsadida, sanoatda va qishloq xo‘jaligi sohasida 
samarali ishlar amalga oshirilmoqda. Lekin, bu holat tabiiy iqlim sharoitlarining 
o‘zgarishiga sabab bo‘lmoqda. 
Mustaqillikning ilk yillaridanoq iqtisodiyotning turli sohalarida amalga 
oshirilayotgan islohotlar bilan bir qatorda xalq iste’moli tovarlari ishlab chiqarilishiga 
ham katta e’tibor qaratildi. 
Aholining ijtimoiy sharoitini ifodalovchi ko‘rsatkichlar jumlasiga quyidagilar 
kiradi: 
- aholini ish bilan ta’minlanish darajasi; 
- ish haftasi va ish kunining o‘rtacha uzunligi; 
- mehnat bilan ta’minlanish muddati; 
- mehnat sharoiti; 
- vrachlar soni; 
- kasalxonadagi o‘rinlar soni; 

---

85 
- dam olish muassasalarida, bolalar bog‘chalarida o‘rinlar soni; 
- ijtimoiy ta’minot; 
- aholining o‘rtacha yashash muddati.