O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti

5-ilova 
Mehnat unumdorligi oshishiga ta‟sir korsatuvchi 
omillar 
ehnat qurollarining 
rivojlanishi darajasi 
va 
samaradorligi 
Fan va texnika 
taraqqiyoti 
darajasi 
Ishchining malaka 
darajasi 
Fan va texnika 
yutuqlarini 
ishlab chiqarishga 
joriy etish 
darajasi 
 

---

143 
6-ilova 
Pul va uning vazifalari 
Pul – tovarlarni ayirboshlashda umumiy ekvivalent vazifasini bajaruvchi maxsus 
tovar. 
Tolaqonli pullar – haqiqiy pullar bolib, unda qiymatga ega pulli tovar ishtirok etadi. 
Toliqsiz pullar – tolaqonli pullarning orinbosari bolib, qiymati muhim bolmagan va 
shunga muvofiq nominaliga togri kelmaydigan pul belgilari 
 
 
 
PUL 
Pulning vazifalari
qiymat o‟lchovi 
muomala vositasi 
jahon puli
jamgarish 
vositasi
To‟lov 
vositasi

---

144 
 
Seminar mashgulotining texnologik kartasi  
Bosqichlar, 
vaqti 
Faoliyat mazmuni 
O„qituvchi 
talaba 
1-bosqich. 
Kirish 
(10 min.) 
1.1. Mavzu, reja va maqsad, seminar mashgulotining 
rejasi ma‟lum qilinadi. 
Eshitadilar va 
mavzuni 
yozadilar 
2-bosqich. 
Asosiy 
(45 min.) 
2.1. Muammoli masalalarni oqib beradi, muammoni 
shakllantiradi va muammoli dars qoidasini eslatib otadi (1-
ilova). 
2.2. Bilimlarni faollashtirish maqsadida asosiy 
tushunchalar borasida blis sorov va test otkazadi (2 va 3-
ilova). 
2.1. Eshitadilar, 
eslaydilar. 
Savollarga javob 
beradilar. 
2.2. Guruhlarda 
ishlaydilar 
3-Mavzu. Tovar-pul munosabatlari rivojlanishi va bozor munosabatlarining 
shakllanishi
Seminar mashgulotining o„qitish texnologiyasi 
Vaqti: 2 soat
Talabalar soni: 45-50 nafar 
O„quv mashg„ulotining 
shakli
Mustaqil ishlash konikmalarini shakllantirish boyicha muammoli 
seminar. 
Seminar 
mashgulotining rejasi 
1. Tovar ishlab chiqarishning vujudga kelish va bozor 
munosabatlarining paydo bolishi. 
2. Tovar va uning xususiyatlari. Tovarning nafliligi va 
ayirboshlanish nisbati (qiymati). 
3. Tovar qiymati va qiymat qonuni. 
4. Pulning kelib chiqishi, iqtisodiy mazmuni va vazifalari. 
5. Tovar-pul munosabatlarining rivojlanish bosqichlari. 
6. O`zbekistonda tovar-pul munosabatlari qaror topish shart-
sharoitlari. 
Oquv mashgulotining asosiy maqsadi: tovar-pul munosabatlari rivojlanishining bozor 
iqtisodiyoti shakllanishi va amal qilinishidagi roli va ahamiyatini tushunib olish, asosiy 
iqtisodiy kategoriyalarning mohiyatini bilib olish. 
Pedagogik vazifalar: 
- tovar ishlab chiqarishning vujudga kelishining 
bozor munosabatlari paydo bolishiga bogliqligini 
tushuntirish; 
- tovarning xususiyatlari, nafliligi va 
ayirboshlanish nisbati togrisida tasavvur hosil 
qilish; 
- qiymat qonunining amal qilishi togrisida 
tushuncha hosil qilish; 
- 
pulning 
kelib 
chiqishi 
va 
tovar-pul 
munosabatlarining 
rivojlanish 
bosqichlarini 
korsatish; 
- O`zbekistonda tovar-pul munosabatlari qaror 
topish shart-sharoitlarini korsatish.