O„zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti t. S. Achilov

2.7 Kurashchining jismoniy tayyorgarligi 
Kurashchining jismoniy tayyorgarligi sport trenirovkasining muhim tarkibiy 
qismlaridan biri hisoblanadi.
Jismoniy sifatlar - kuch, chidamlilik, egiluvchanlik, 
chaqqonlik va tezlikni rivojlantirishga qaratilgan harakatlarni o`z ichiga oladi. 

---

34 
Jismoniy tayyorgarlikni asosiy vazifalari quyidagilardan iborat: 
-sportchilar sog‗lig‗i darajasi va ular organizmi turli tizimlarining funksional 
imkonyatlarini oshirish; 
-kurashchini o‗ziga xos xususyatlariga javob beradigan birlikda jismoniy 
sifatlarini rivojlantirish. 
Jismoniy tayyorgarlik umumiy, yordamchi va maxsus tayyorgarlikka bo‗linadi: 
Kurashchining umumiy jismoniy tayyorgarligi: yuqori darajaga erishish uchun 
poydevor, zarur asos hisoblanadi
. 
Asos quyidagi vazifalarni hal etilishini 
taminlaydi: 
-kurashchi organizimini har tomonlama rivojlantirish, uni funksional 
imkoniyatlarini oshirish, jismoniy imkoniyatlarini rivojlantirish;
-salomatlik holatini oshirish; 
-shiddatli trenirovka va musobqa yuklamalari davrida faol dam olishdan tog‗ri 
foydalanish. 
Umumiy jismoniy tayyorgarlik turli vositalar to‗plamini o‗z ichiga oladi. Ular 
orasida jihozlarsiz
va jihozlar bilan bajariladigan mashqlar, sherik bilan 
maxsus trenirofkalarda bajariladigan mashqlar, boshqa sport turlari: 
okrabatika yengil otletika suzish, va hokazolardan olingan umumiy 
rivojlantiruvchi mashqlarga ajratiladi. 
Yordamchi jismoniy tayyorgarlik maxsus harakat malakalarini rivojlantirhga 
qaratilgan katta hajmdagi ishni samarali bajarish uchun zarur bo`lgan maxsus asosni 
yaratishga mo`ljalangan. O‗ziga tor va o‗ziga xos yo‘nalishga ega hamda quyidagi 
vazifani hal etadi: 
- 
Asosan kurash uchun ko‗proq o‗ziga xos
bo‗lgan sifatlarni rivojlantirish; 
- 
Kurashchi harakatlarida ko‗p ishtirok etuvchi mushak guruhlarini tanlab 
rivojlantirish. 
Yordamchi jismoniy tayyorgarlikni ilg‗or vositalari sifatida shunday mashqlar 
qo‗llaniladi, ular o‗zining kinematik va dinamik tartibi hamda asab–mushak 
kuchlanish xususyatiga ko‗ra kurashchining musobaqa faolyatida bajaradigan asosiy 
harakatlarga mosdir. Shunday mashqlar orasida quyidagilarni alohida ko‗rsatish 
mumkin: kurashning turli usularini ishora orqali bajarish; maxsus trenojor 
moslamalarida bajariladigan mashqlar.
Kurashchining maxsus jismoniy tayyorgarligi harakatlanishi sifatlarini 
kurashchilarning musobaqa faoliyati xususiyatlari tomonidan qo‗yiladigan 
talablariga qat`iy muvofiq holda rivojlantirishga qaratilgan. 
Kurashchilarning maxsus jismoniy tayyorgarligi asosi kurash gilamida 
o‗tkaziladi va harakat malakalari tajribadagi eng muhim harakat sifatlarini 
rivojlantirishga qaratilgan. Shuning uchun maxsus jismoniy tayyorgarlikning asosiy 
vositalari sifatida muhim bo‗lgan turli murakkabliklarni jalb qilgan holda musobaqa 
mashqlari 
qo‗llaniladi. Bunday murakkablashtirilgan mashqlar kurashchi 
organizmiga bo‗lgan ta`sirni kuchaytiradi. Masalan og‗irroq vazn toifasidagi 
sherigini tashlash sheriklarini almashtirish holda o‗quv-trenirovka bellashuvlari 

---

35 
bajariladi va hokozo. Mana shu hamma mashqlar energiya ta`minotini u yoki bu 
mexanizmlarni rivojlantirish imunitetni
ta`minlaydi hamda bir vaqtni o‗zida uning 
jismoniy va texnik taktik tayyorgarligini oshiradi. 
Jismoniy tayyorgarlikni hamma ko‗rsatilgan turlari bir biri bilan uzviy bog‗liq. 
Trenirovka jarayonida biron bir jismoniy tayyorgarlik turlarida yetarli baho 
bermaslik oxir
oqibat sport mahoratlarini oshishiga to‗sqinlik qiladi. Shuning uchun 
trenirovka jarayonida ko‗rsatilgan jismoniy tayyorgarlik turlarini optimal nisbatiga 
rioya qilish juda muhimdur. Uning son jihatidan ifodasi doimiy o‗lcham 
hisoblamaydi, balki kurashchilar malakasi ularni alohida xususyatlari trenerovka 
jarayon davri va organizmning shu paytdagi holatiga bog‗liq holda o‗zgarib turadi.