O„zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti t. S. Achilov

3.7 Taxminiy mashqlar 
 
Turli xilda oyoq uchida ko‗tarilish, qo‗llarni yuqoriga, yon tomonlarga, pastga 
uzatish va gavdani engashtirib, qo‗l uchini yoki kaftni polga egizdirish. Gavdani 
chapga engashtirib va chap qo‗l bilan o‗ng qo‗lni shu tomonga tortish. Shu mashqni 
teskari tomonga bajarish, so‗ngra oldinga chuqur odim tashlash va boshqa qo‗lni 
tortish. Mashqni va boshqa qo‗lni tortish. Mashqni har ikki tomonga bajarish.
Qo‗llarni bo‗sh o‗tirgan holda tutib, gavdani o‗ngga-orqaga va chapga-orqaga 
8-10 martadan burish, so‗ngra ikkita prujinasimon harakat bilan gavdani o‗ng va 
chap oyoq tomon engashtirish. Gavdani chapdan o‗ngga va o‗ngdan chapga aylan-
tirish. Har ikki oyoq bilan turli xilda cho‗qqayish-oyoq kaftini to‗la yerga tegizib 
bajarish, cho‗qqayib turgan holatda joyda sakrash. 
Yerga qo‗llar bilan tayanib yotgan holatdan qo‗llarga tayanib ko‗tarish, 
qo‗llarni bukish va yozish, keyinchalik poldan itarilib ikki marta chapak chalish. 
polga chalqancha yotgan holda ikki oyoqni to‗g‗ri burchak hosil bo‗lguncha 3-5 
marta ko‗tarish, keyin esa, oyoqlarni boshidan o‗tkazib bukilish va yana dastlabki 
holatga qaytish. Shuning o‗zini 2-3 marta qaytarish. 
Tizzalarga tayanib o‗tilgan holatdan qo‗llarni oldinga siltab va oyoqlar bilan 
depsinib cho‗qqayib o‗tirgan holatga sakrab turish, 6-10 marta takrorlash. Navbatchi 
bilan o‗ng va chap qo‗lni boshidan o‗tkazib, gavdani o`ng va chap tomonga 
engashtirib har bir engashish vaqtida engashgan tomonga ikki marta siltanish. 
Cho‗qqayib o‗tirgan holatdan oyoqlar keng qilib qo‗yilgan gavda og‗irligini o‗ng 
oyoqdan chap oyoqqa o‗tkazish va aksincha. Asosiy tik turgan holatdan oyoqlar 
yelka kengligida oldinga engashtirib gavdani o‗ng va chap tomonlarga burish. 
Oyoqlarni keng ochib o‗tirgan holatdan gavdani chapga va o‗ngga burish, har 
ikki qo‗lni oyoq uchiga tegizishga harakat qilib gavdani burilgan tomonga 
engashtirish. Qo‗l-oyoqda turgan holatda, qo‗llarni to‗lqinsimon bukish va gavdani 
gorizontal holatga tushirish hamda qaytadan dastlabki holatga qaytish. Chalqancha 
yotish, qo‗llari va boshi bilan tayanib, ko‗prik holatini olish. Qo‗llarga va boshiga 
tayanib turib tebranish. Oyoqlari bilan o‗ngga va chapga egilish, o‗qlarni otib 
yuborib boshiga va oyoqlariga tayanib turish va tebranish. Bu mashqning juda ko‗p 
variantlari ham bo‗lishi mumkin. Ko‗prik bo‗lib turgan holatda qo‗llarni qo‗yib 
yuborish va boshiga tayanib qo‗llari bilan oyoqlarni ushlab olish, oyoqlarni qo‗yib 

---

56 
yubormay yon tomonga yotish va qoringa aylanib olish. Qo‗llarga va oyoq uchiga 
tayanib yotgan holatdan navbati bilan oyoqlar uchini orqaga surib borib, oyoq 
yuzini yerga tekizish. Asosiy tik turgan holatdan qo‗llarni ko‗krak oldida kaftni 
oldinga qaratib bukish, oyoqlar bilan itarilish va oldinga yiqilayotib, qo‗llar bilan 
yerga tushish va so‗ngra oyog‗ini chalishtirib tosga va yonboshga aylanish mashq 
kurash to‗shagi yoki matda dastlab turgan joydan oyoqlar bilan itarilmay, keyin esa 
itarilib bajariladi. Qo‗l muskullarini aktiv bo‗shashtirish mashqlari. Qo‗l panjalarini 
mahkam siqish – musht hosil qilish. Qo‗l panjalarini yozish. Panjalarni 
bo‗shashtirish va silkitish. Kurashchilarga boshqa muskul guruhlarini ham aktiv 
bo‗shashtirish tavsiya etiladi. Bu muskullarni to‗g‗ri rivojlanishi va yuksak 
ishchanligini ta‘minlaydi.