O`zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi toshkеnt davlat iqtisodiyot univеrsitеti q. X. Аbdurаhmоnоv

12.5-chizma. Mehnat potensiali miqdor ko’rsatkichlarining shakllanishi 
M
P 
M
R 
IFA 
B 
I 
Mehnat potentsiali 
 
Mehnat resurslari 
 
Iqtisodiy faol aholi yoki ishchi kuchi 
 
Ish bilan band aholi 
 
Inson

---

244 
Miqdoriy ko’rsatkichning tub o’zagi, ya’ni yadrosini inson tashkil etib, shaxsiy 
insoniy omillarning o’zaro uyg’undigi natijasida mehnat potensiali vujudga keladi. 
Mehnat potensiali mehnat resursining sifat ko’rsatkichlari yig’indisini aks ettiradi, ya’ni 
u bir ishchining salohiyatli imkoniyatlarini ro’yobga chiqarish shaklida inson omilini 
faollashtirish va amaliyotda qo’llashni ta’minlashdan iboratdir. 5.6-chizmada mehnat 
potensialining sifat ko’rsatkichlari aks ettirilgan. 
 
 
 
 
 
 
12.6-chizma. Mehnat potensiali sifat ko’rsatkichlarining shakllanishi 
Mehnat potensialining sifat ko’rsatkichlariga ko’plab omillar ta’sir ko’rsatadi va uni 
quyidagicha ifodalaymiz: 
 
 
 
 
  
 
Bu yerda: f(s) - mehnat potensialining sifat ko’rsatkichi; 
s
1
- jismoniy holat va sog’liq darajasi; 
s
2
- ta’lim va ma’lumot darajasi; 
s
3
- malaka va kasbiy mahorat; 
s
4
- tadbirkorlik qobiliyati; 
s
5
- hayotiy tajriba va ko’nikma; 
s
6
- dunyoqarash va ong; 
s
7
- odob-axloq va xulq-atvor; 
s
8
- ma’naviy yetuklik. 
Mehnat potensialining sifat ko’rsatkichlarini belgilovchi dastlabki omil, inson 
resurslarining jismoniy holati va sog’liq darajasi hisoblanadi. Xar bir kishi to’la-to’kis 
hayot kyechirish va o’zi tanlagan mehnat faoliyati sohasida ishlay olishi uchun muayyan 
sog’liq hamda jismoniy rivojlanish darajasiga ega bo’lishi kerak. Ushbu ko’rsatkich 
shaxsning jismoniy imkoniyatlari, quvvati va salohiyatini belgilaydi. Aynan ushbu 
Jismoniy holat va 
sog’liq darajasi 
Ta’lim va ma’lumot 
darajasi 
Malaka va kasbiy 
mahorat 
Tadbirkorlik 
qobiliyati 
Mehnat 
potentsiali 
Hayotiy tajriba va 
ko’nikma 
Dunyoqarash va ong 
Odob-axloq va 
hulq-atvor 
Ma’naviy etuklik