O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent to‟qimachilik va yengil sanoat instituti

2.3. Ishlab chiqarishning tashkiliy turlari va ular tavsifi 
 
Ishlab chiqarish tipi deb, mahsulot ishlab chiqarish hajmi, uning 
nomenklaturasi 
kengligi, 
ishlab 
chiqarilayotgan 
mahsulot 
muhimligini 
tavsiflaydigan tashkiliy, texnik va iqtisodiy xususiyatlar yig‗indisiga aytiladi. 
Ixtisoslashtirish darajasiga, ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarning turlari va 
miqdoriga qarab ishlab chiqarish bir necha turlarga – yakka ( donalab), seriyali va 
ommaviy ishlab chiqarish turlariga bo‗linadi. 
Yakka (donalab) ishlab chiqarish - mehnat jarayonining tuzilishi, o‗zining 
beqarorligi bilan korxonaning asosiy ishlab chiqarish ish joylarida bajarilayotgan 

---

43 
jarayonlar bir mahsulot tayyor bo‗lgandan so‗ng ikkinchi mahsulot uchun 
o‗zgaradi. Ushbu ishlab chiqarishda ishlab chiqarish korxonasi dasturi bir nechta 
nomdagi oz miqdordagi mahsulot ishlab chiqarishni nazarda tutadi. Bu kabi ishlab 
chiqarishlarda ish joyi ixtisoslashtirilmaydi. Ishchilar malakasi juda yuqori, 
universal asbob-uskunalar qo‗llaniladi (2.5-rasm). 
2.5-rasm. Yakka (donalab) ishlab chiqarish 
 
Seriyali ishlab chiqarish - bu ishlab chiqarish turida ma‘lum vaqt oralig‗ida 
bir xil mahsulotlarni qayta hajmda seriyali tayyorlash takrorlanadi. Masalan, 
―O‗zbekxlopkomash‖ zavodi dastlab partiyalar bo‗yicha 5-LP rusumli linterlarni, 
so‗ngra siklonlarni, UXK rusumli seriyali paxta tozalagichlari ishlab chiqarishga 
ixtisoslashgan (2.6-rasm). 
Ushbu ishlab chiqarish turida universal uskunalar bilan birgalikda maxsus 
uskunalardan ham foydalaniladi. 

---

44 
Seriyali ishlab chiqarish sexlari ish joylari yakka ishlab chiqarishga qaraganda 
nisbatan yuqori ixtisoslashtirilgan. Ishchilar malakasi nisbatan tor, binobarin 
universal malakaga ega ishchilarga qaraganda ularni tayyorlash osondir. 
Bir ish joyiga biriktirilgan jarayon soni bilan tavsiflanuvchi seriyalash 
koeffitsienti qiymatiga muvofiq seriyali ishlab chiqarishning uchta turi mavjud: 
20-40 va undan ortiq bo‗lganlari- kichik seriyali; 
5-20 ta bo‗lganlari- o‗rta seriyali; 
3-5 ta bo‗lganlari- yirik seriyali. 
Seriyali ishlab chiqarishda ishlab chiqarish dasturi etarlicha doimiydir, 
asosiy ishlab chiqarishda ishtirok etuvchi asbob-uskunalar turi ozchilikni tashkil 
etadi. Ushbu ishlab chiqarishda soddalashtirish koeffitsienti yuqoridir.