O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent kimyo-texnologiya instituti shahrisabz filiali «oziq-ovqat va funksional oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishda mahalliy xom ashyo resurslaridan foydalanish

“Oziq-ovqat va funksional oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishda mahalliy xom ashyo resurslaridan 
foydalanish muammolari” ilmiy-amaliy anjumani Shahrisabz-2022 yil 22-23 aprel 
35 
Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, Teskari osmos hodisasi yordamida dengiz, yomg`ir va qor 
suvlaridan ichimlik suvi olish va buning evaziga tibbiyot, sanoat va boshqa ehtiyojlar uchun zarur 
bo’lgan toza suvga ega bo’lish mumkin. Yuzaga kelishi mumkin bo`lgan suv tanqisligini ham oldini 
olish mumkin. Teskari osmos yordamida ajralgan suv kislorodga boy bo’lganligi sababli organizmda 
oziq-ovqat mahsulotlari parchalanishi hamda assimilyatsiya va dissimilyatsiya jarayoni yaxshi 
kechishiga yordam berishini ham takidlash zarur. 
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR. 
1.I.O. Izbosarov, "Aholini toza suv bilan taminlash" 186-bet. 
2.D.D.Shirinova, R.A.Eshchanov "Osmos va teskari osmos hodisalarini maktabda o`qitishning 
klaster metodi" 991-bet. 
3.Беляев А. П. “Физическая и коллоидная химия” Учебник/Под ред. А. П.Беляева. - 2-е 
изд. , перераб. и доп. - Москва : ГЭОТАР-Медиа, 2012. - 752 с. -ISBN 978-5-9704-2206-9.

---

“Oziq-ovqat va funksional oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishda mahalliy xom ashyo resurslaridan foydalanish 
muammolari” ilmiy-amaliy anjumani Shahrisabz-2022 yil 22-23 aprel 
36 
ELEVATOR VA UN TEGIRMONLARDA YUMSHOQ BUG‘DOY DONALARINING BIR XIL 
MAYDALASH PARTIYALARI VA ARALASHMALARINI ISHLAB CHIQARISH. 
 
Raxmonov Erkinjon Komil o`g`li TKTI Shahrisabz filiali assistenti 
Ravshanova Lobar Damin qizi TKTI Shahrisabz filiali talabasi 
[e-mail] tel:[phone] 
 
Ushbu maqolada bug‘doy donini maydalash uchun tayyorlash texnologiyasini joriy etishda 
maydalash partiyalari va aralashmalarini gomogenlashtirish jarayonining ahamiyatini ko‘rsatish vazifasi 
qo‘yildi. 
Amalga oshirilgan ishlar natijasida bir xil silliqlash partiyalari va yuqori darajadagi bir xillik 
aralashmalarini olish imkoniyati yaratildi. 
Bug‘doy- asosiy va juda qimmatli oziq-ovqat ekinidir. Bug‘doy yetishtiriladigan hududning har bir 
hududi o‘ziga xos tuproq-iqlim xususiyatlariga ega, bu esa un tegirmonlariga katta xilma-xillikdagi don 
partiyalarining kelishiga sabab bo‘ladi. Turli xil don sifati un miqdori va sifatining sezilarli o‘zgarishiga 
olib keladi, bu jarayon nazorati bilan qoplanishi mumkin emas. Yuqoridagi sabablarga ko‘ra unning 
umumiy unumi va yuqori sifatli un unumdorligi pasayadi[2,4,6]. 
Shu bilan birga, don resurslarining texnologik xususiyatlarining pasayish tendensiyasi barqaror 
bo‘lib, bu yuqori navli bug‘doy ishlab chiqarishning kamayishi va 4- hamda 5-sinf don ulushining oshishi 
bilan ifodalanadi. Yalpi hosil, yuqori sifatli bug‘doy esa zaif yaxshilovchi bo‘lib xizmat qiladi[5]. 
Bug‘doydan oqilona va samarali foydalanish orqali don va don mahsulotlarining texnologik 
xossalari ko‘rsatkichlarining zarur darajasiga erishish mumkin[5]. 
Bug‘doyning tovar tasnifiga muvofiq elevatorlar hamda un tegirmonlarida bir xil maydalash 
xususiyatiga ega partiyalari va aralashmalari hosil bo‘lganda bu muammoni hal qilish mumkin bo‘ladi 
[4,5,6]. 
Bug‘doy donining maydalash partiyalari va aralashmalari sifatiga qo‘yiladigan talablar turli navli 
unning asosiy unumini, bu navlarning sifat ko‘rsatkichlari va un tegirmonida donni maydalash uchun 
tayyorlash samaradorligi asosida shakllantiriladi. Bir navli maydalash uchun un tegirmonida unning 
asosiy mahsuloti quyidagi ko‘rsatkichlar bilan tavsiflanadi: yuqori sifatli un ishlab chiqarish 72% ni 
tashkil qiladi. Unning kul miqdori - 0,75% dan ko‘p emas; yuqori sifatli un tarkibidagi kleykovina miqdori 
- 28%; undagi kleykovina sifati 35-100 IDK shartli birlik; tushish soni PChP- 185 s dan kam bo‘lmagan; 
namlik - 15% [O‘zDSt 1313:2009]. 
Unning ko‘rsatilgan hosildorligi va sifatini ta’minlash uchun birinchi maydalash sistemasi tizimdan 
oldin don quyidagi ko‘rsatkichlarga ega bo‘lishi kerak: begona o‘tlar aralashmalari miqdori - 0,1-0,4%; 
don aralashmalari - 2,5% dan ko‘p bo‘lmagan; kul miqdori - 1,85% dan ko‘p emas; kleykovina miqdori - 
kamida 25,5%; kleykovina sifati - 35-100 IDK shartli birlik; shishasimonlik kamida -50%; namlik - 16,5% 
[6]. 
Belgilangan talablar asosida bug‘doy donining bir xil turg‘un silliqlash partiyalari va aralashmalari 
sifati quyidagi ko‘rsatkichlar bilan belgilanadi: begona o‘tlar aralashmalari miqdori 1% dan ko‘p 
bo‘lmagan; don aralashmalari - 5% dan ko‘p bo‘lmagan; kul miqdori - 1,92% dan ko‘p emas; kleykovina 
miqdori - kamida 25,5%; kleykovina sifati - 35-100 IDK shartli birlik; shishasimonlik 40-60%; namlik 
13% dan ko‘p emas[6]. Eng katta ishlab chiqarish samarasiga, un maydalash va silliqlash talablariga rioya 
qilish orqali partiyalarni shakllantirish jarayonida bir xil fraksiyadagi donlardan foydalanish bilan erishish 
mumkin. Aksariyat hollarda don aralashmasi bir-birini istisno qiluvchi texnologik sifat ko‘rsatkichlarini 
aks ettiradi. Shu bilan birga, bu holda unni maydalash talablarini butunlay e’tiborsiz qoldirib bo‘lmaydi 
[3,4]. 
Yuqoridagi sifat talablari maydalash partiyalari va don aralashmalarini shakllantirish jarayonining 
butun tuzilishini belgilaydi. 

---