O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti biznes moliyasi

Yil	Pul oqimi, f. st.	Diskontlash koeffitsiyenti
Diskontlangan narx, f. st.
0	(95,00)	1,000	(95,0)
1	7,70	0,926	7,1
2	7,70	0,857	6,6
3	107,70	0,794	85,5 4,2
	iskontlash mos stavkasi 8%dan yuqori. 9% miso		ida urinib ko‘ramiz
Yil	Pul oqimi, f. st.	Diskontlash koeffitsiyenti	Diskontlangan narx, f. st.
0	(95,00)	1,000	(95,0)
1	7,70	0,917	7,1
2	7,70	0,842	6,5
3	107,70	0,772	83,1 1,7

Mos stavka, shubhasiz, 9% ga yaqin; yanada aniqroq yaqinlashishga erishish mumkin, biroq eng yaqin yaxlit foizdan tashqari (9%), biror-bir yaxlit nuqtaning mavjudligi ehtimoldan uzoq. Bu quyidagilar bilan izohlanadi:

• 
  
  boshqa moliyalash manbai (oddiy aksiyalar) qiymati kelgusi dividendlarga nisbatan ayrim adolatli taxminlar asosida belgilangan;
  
• 
  
  mo‘ljallangan WACC stavkasi bo‘yicha diskontlanadigan pul oqimlarini yetarli darajada aniqlik bilan prognozlash mumkin emas.
  

Shunday qilib, aytish mumkinki, obligatsiya qiymati kL= 9%.
Quyida ikki elementga baho berishimiz kerak:

1. 
   
   Oddiy aksiyalar. Oddiy aksiyalarning umumiy qiymati:
   

V_E = 1 m lnx 1,80 f. st. = 1,80 m In. f. st.

2. 
   
   Obligatsiyalar. Obligatsiyalarning umumiy qiymati:
   

V, = 800000 X = 0,76m ln. f. st.
^L 100

WACC = \k_F x E

V_L ¹
V_E + V_L J

1. 
   
   1.80 1 L 0.76
   

16 x + 9 x
1.80 + 0.76 ) l 1.80 + 0.76

= 11,25 + 2,67 = 13,92%,

14% gacha yaxlitlaymiz.

E‘tibor bering, tarozi sifatida biz har ikki kapital tarkibining nominal qiymatidan emas, balki bozor qiymatidan foydalandik. Bu kapitalning muqobil qiymatini izlayotganligimiz holatini to‘g‘ri aks ettiradi. Bozor qiymati joriy imkoniyatlarni aks ettiradi yoki ko‘rsatadi, nominal qiymat esa - yo‘q. Shunga qaramay, Al-Ali va Arkrayt (Al-Ali and Arkwright, 2000) tomonidan aniqlanishicha, Buyuk Britaniyaning yirik tashkilotlari 21 foizi tarozi sifatida nominal qiymatdan foydalanadi.
Mablag„lar jalb etilishi (va qaytarilishi) realligi va diskont stavkasi
Garchi, chamasi, kompaniyalar shaxsiy va qarz mablag‘lari maqsadli nisbatini belgilasalar va qo‘llab-quvvatlasalarda, amaliyotda kapitalni jalb etish va qaytarish realligi shundayki, qo‘shimcha mablag‘lar har bir funtini maqsadli nisbatlar qat‘iy doirasida jalb etish (yoki qaytarish) har doim ham maqsadga muvofiq emas. Bu, oldingi bobda ko‘rib chiqqanimizdek, aksiyalar va obligatsiyalar emissiyasi bilan bog‘liq doimiy xarajatlar yetarli darajada yuqoriligi bilan izohlanadi. Amalda kompaniyalar emissiya uchun xarajatlarga nisbatan masshtab samarasi ustunligidan foydalanish uchun har bir emissiyadan ancha katta summani jalb etishga intiladi. Shunday qilib, amaliyotda maqsadli nisbat samarasi shundan iboratki, uning atrofida real nisbat o‘zgarib turadi.
So‘nggi misolda qarz mablag‘larining umumiy mablag‘lar summasiga joriy nisbati —Hazelwood plc” kompaniyasi uchun 29,7% ga tenglashadi [ya‘ni, 0,76/(1,80+0,76)]. Hozirgi paytda aksiyadorlik kapitali umumiy summaning 70,3 % ini tashkil etadi. Bu taxminan 70/30 maqsadli nisbatni nazarda tutadi. Agar kompaniya, aytaylik, yangi investitsiya loyihasini moliyalash uchun 100 000 f. st. jalb etishni xohlasa, u 70 000 f. st. oddiy aksiyalarda va 30 000 f. st. obligatsiyalarda olmasa kerak. U jami 100 000 f. st.ni bir manbaning o‘zidan jalb etishi ehtimoli ko‘proq. Bu uning maqsadli nisbatini (taxminan) hozirgi vaqtda mavjud 70/30 nisbatdan uzoqlashtiradi. Kompaniya boshqa manbadan mablag‘larni keyinchalik jalb etish orqali maqsadliga yaqinroq nisbatga qaytadi. Sxema, taxminan 6.1-rasmda tasvirlanganidek bo‘lishi ham mumkin. Bu yerda nuqtali chiziq maqsadli nisbatni anglatadi, A dan E gacha nuqtalar esa moliyalash manbalarining izchil amaliy uyg‘unligini ifodalaydi. Kompaniya AB summasida obligatsiyalar chiqarilishidan oldingi muayyan dastlabki aksiyadorlik kapitalini (0A kesimi) jalb etishdan boshlaydi. Taxminan u Ab summasini jalb etmaslik qarorini qabul qiladi, chunki bunday kichik chiqarishda obligatsiyalar emissiyasi qiymatiga nisbatan yetarlicha masshtab samarasidan foydalanish imkoni bo‘lmaydi.
Navbatdagi emissiya - aksiyalar emissiyasi (BC summasida) va h.k., joriy pozitsiyaga erishilmagunga qadar (E).
6.1-rasm. Moliyalash uchun ham shaxsiy, ham qarz mablag„laridan