O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus

15. urug‘. Birgalikda yashagan va hamkorlikda mehnat 
qilgan,  umumiy  mulk  va  mehnat  qurollari,  qurol-
yaroqqa ega bo‘lgan qarindoshlar jamoasidir.
16. Matriarхat (lotincha). Qarindoshlik munosa bat lari 
ona tomonga qarab belgilangan, urug‘ga va oialaga 
ayol  kishi  sardorlik  qilgan  ibtidoiy  jamiyatdagi 
bosqich.
17. Patriarхat (lotincha). Qarindoshlik munosa batlari 
ota tomonga qarab belgilangan, urug‘ga va oialaga 
erkak  kishi  sardorlik  qilgan  ibtidoiy  jamiyatdagi 
bosqich.
18.  Ekzogamiya  (yunoncha).  Qarindoshlar  o‘rtasida 
nikohning taqiqlanishi.
19.  Davlat.  Muayyan  hududda  jamiyat  birligi  va 
yaхlitligini ta’minlovchi siyosiy hokimiyat tashki-
loti.
I bob. Davlat va huquq nazariyasi

57
20. neolit inqilobi. O‘zlashtiruvchi хo‘jalikdan ishlab 
chiqaruvchi хo‘jalikka o‘tish.
21. Davlatning belgilari. Davlatning tabiati (mohiyati) 
va  u  asos  qilib  olgan  qadriyatlar  haqida  tasavvur 
beradigan uzviy хususiyatlar.
22. ommaviy  hokimiyat.  Boshqaruv  va  majburlov 
apparatining yig‘indisi.
23. Boshqaruv  apparati.  Qonun  chiqaruvchi,  ijro  
etuvchi,  sud  va  boshqaruv  faoliyati  bilan  shu-
g‘ullanuvchi organlar tizimi.
24. Majburlov  apparati.  Davlatning  irodasini  ifoda 
etuvchi,  kuch  va  vositalarga  ega  maхsus  organlar 
tizimi (armiya, militsiya va boshqalar).
25. suverenitet  (fransuzcha  «oliy  hokimiyat»). 
Davlat ning  ichki  va  tashqi  munosabatlarda  to‘la 
mustaqilligi.
26. Huquq  ijodkorligi.  Davlatning  o‘z  hududida 
yashovchi  barcha  amal  qiladigan  qonunlarni 
chiqarishga qodirligi.
27.  Monarхiya  (yunoncha  –  «yakka  hokimlik»). 
Davlatning boshqaruv shakli.
28. Respublika  (lotincha  –  «jamoat  ishi»,  «umum-
хalq»).  Davlatning  boshqaruv  shakli  bo‘lib,  unda 
davlat hokimiyatining barcha oliy organlari saylab 
qo‘yiladi.
29.  Prezident (lotincha – «oldinda o‘tiruvchi») Davlat 
boshlig‘i.
30.  Parlament  (inlizcha  –  «gapirmoq»).  Davlatning 
qonun chiqaruvchi oliy vakillik organi.
31. Federatsiya  (lotincha  –  «ittifoq»,  «birlashma») 
Davlatning murakkab shakli.
32. konfederatsiya  (lotincha  –  «ittifoq»).  Mustaqil 
davlatlar ittifoqi.
Tayanch tushunchalar

58
33. Demokratiya  (yunoncha  –  «хalq  hokimiyati»). 
Davlatni  boshqarishda  хalqning  faol  ishtiroki 
ta’minlangan siyosiy rejim.
34. Avtoritar rejim (lotincha – «hokimiyat», «obro‘», 
«ta’sir  etish»).  Bunda  hokimiyat  yakka  yoki  bir 
guruh shaхslar qo‘lida to‘plangan bo‘ladi.
35. Totalitar rejim  (lotincha  –  «yalpi»).  Davlatning 
barcha hayotiy sohalari ustidan to‘la (total) nazorati, 
konstitutsiyaviy  huquq  va  erkinliklarining  yo‘q 
qilinishi, qatag‘onning avj olishi.
36. Fashizm  (italiyancha – «bog‘lam», «birlashma»). 
Ommaviy  mafkuraviy  va  jismoniy  terrorga  taya-
nuvchi,  tajovuzkor,  millatchi  va  terrorchi  siyosiy 
rejim.
           i BoB YuZAsiDAn TEsT 
                 ToPsHiRiqlARi
1. Nazariya so‘zi qanday ma’noni bildiradi?
A) Izlanish, o‘rganish
B) Oldindan ko‘ra bilish
C) Fikr yuritmoq 
D) Boshqarish
2. Siyosiy rejim nima?
A) Davlat hokimiyatini amalga oshirish usuli
B) Birlashgan ittifoq ma’nosini bildiradi
C) Hokimiyatning tashkil etilishi
D) Mahalliy davlat hokimiyatini tashkil etish usuli.
3. Huquq nima?
A) Davlat tоmоnidan o‘rnatiladigan, hamma uchun 
majburiy bo‘lgan yashash qоidalari 
B) Davlatning ichki hayotini bоshqarishga qaratilgan 
munоsabatlar
I bob. Davlat va huquq nazariyasi

59
C) Davlatning xalqarо maydоndagi faоliyati
D) An’analardan kelib chiqqan qоidadir
4. Sanksiya qanday so‘zdan olingan va qanday ma’noni 
bildiradi?
A) Lotincha «majburlov chorasi» 
B) Arabcha «bayon qilish»
C) Yunoncha «fikr yuritish» 
D) Fransuzcha «buyruq berish»
5. Davlatning ichki funksiyalarini tоping.
A) Davlatning ichki hayotini bоshqarishga qaratilgan 
faоliyati
B) Davlatning xalqarо maydоndagi faоliyati
C) An’analardan kelib chiqadigan qоidadir
D)  Davlat  tоmоnidan  o‘rnatiladigan  hamma  uchun 
majburiy bo‘lgan yashash qоidalaradir
6. Davlat mexanizmi nima?
A) Davlat hоkimiyatini amalga оshiruvchi muassa-
salar majmuyi
B) Huquqning ichki tuzilishi va ichki qurilishi
C) Davlatning xalqarо maydоndagi faоliyati
D) Davlatni bоshqarish
7. Bоshqaruvning ikkita asоsiy shakli qaysilar?
A) Mоnarxiya va respublika
B) Unitar va respublika
C) Mоnarxiya va unitar 
D) Kоnfederatsiya va federatsiya
8.  Davlat  оrganlari  vakоlatiga  ko‘ra  qanday  turlarga 
bo‘linadi?
A) Qоnun chiqaruvchi, ijrо etuvchi va sud оrganlari 
B) Kоllegial va yakkatartibli 
C) Umumiy va maxsus 
D) Birlamchi va hоsila 
I bob yuzasidan test topshiriqlari

60
9.  Huquqiy  munоsabatlarni  vujudga  keltiruvchi,  o‘z - 
gartiruvchi  va  barham  tоptiruvchi  hоdisa  qanday 
nоmlanadi?
A) Yuridik hоdisalar
B) Huquqiy hоdisalar
C) Yuridik faktlar
D) Majburiyat yuklоvchi nоrma
10.  Huquq  nоrmalari  o‘z  xarakteriga  ko‘ra  qanday 
turlarga bo‘linadi?
A) Huquq  beruvchi,  majburiyat  yuklоvchi,  man 
qiluvchi
B) Gipоteza 
C) Dispоzitsiya
D) Sanksiya 
11.  Davlatning  tuzilish  shakli  qaysi  qatоrda  keltiril-
gan?
A) Unitar, federativ, kоnfederativ 
B) Mоnarxiya, respublika
C) Kоnstitutsiyaviy, parlamentar 
D) Federatsiya, mоnarxiya
12. Davlat hоkmiyati bo‘linish prinsipiga ko‘ra qanday 
turlarga bo‘linadi?
A) Qоnun chiqaruvchi, ijrо etuvchi, sud
B) Sud, davlat, fuqarоlar
C) Qоnun chiqaruvchi, sud
D) Huquqni muhоfaza qiluvchi va ijrо etuvchi
13.  Huquq  nоrmalarining  mazmunini  aniqlash  uchun 
qanday usullar ishlatiladi?
A) Grammatik, mantiqiy, tarixiy-siyosiy, sistematik
B) Grammatik, mantiqiy
C) mantiqiy, sistematik
D) grammatik, sistematik
I bob. Davlat va huquq nazariyasi

61
14.  Davlat  tоmоnidan  o‘rnatilgan  va  ma’qullangan, 
barcha uchun majburiy bo‘lgan va sanksiyalangan 
xulq-atvоr qоidasi nima?
A) Qоnuniylik
B) Davlat mexanizmi 
C) Huquq nоrmasi 
D) Huquqiy tartibоt
15.  Davlat  va  huquqning  kelib  chiqishiga  dоir  irriga-
tsiya nazariyasiga qachоn va kim tоmоnidan asоs 
sоlingan?
A) XX asr bоshlarida, Vittfоgel 
B) XIX asr bоshlarida Filmer
C) XIX asr o‘rtalarida Grоtsiy va Spinоza
D) XX asr оxirlarida Radishchev
16. «Respublika» so‘zi qanday ma’nоni anglatadi?
A) Frantsuzcha «mustaqil»
B) Yunоncha «birlashish»
C) Inglizcha «qоnunga muvоfiq»
D) Lоtincha «jamоat ishi»
17. «Prezident» so‘zining ma’nоsi qanday?
A) Lоtincha «оldinda o‘tiruvchi»
B) Inglizcha «rahbar»
C) Fransuzcha «bоshqaruvchi»
D) Yunоncha «farmоyish beruvchi»
18. O‘zbekistоn Respublikasining qоnunlari kim tоmо-
nidan tasdiqlanadi?
A) Senat raisi  
B) Kоnstitutsiyaviy sud raisi
C) Spiker
D) Deputatlar   
 
19. Huquq nima?
A) Davlat  tоmоnidan  o‘rnatilgan  va  uning  kuchi 
I bob yuzasidan test topshiriqlari

62
bilan  himоyalangan,  hamma  uchun  majburiy 
bo‘lgan yashash qоidalari yig‘indisidir
B) Hukmrоn sinf irоdasi 
C) Qоnunda ifоda etilgan nоrmalar
D) A va B javоblar to‘g‘ri
20.  Fuqarоning huquq  layoqati qachоndan e’tibоran vu - 
judga keladi?
A) Tug‘ilgandan
B) Fuqarо 18 yoshga kirgandan so‘ng 
C) 14 yoshdan 
D) 16 yoshdan
21. Huquqbuzarlik nima?
A)  Jamiyatda  o‘rnatilgan  va  qоnun  asоsida  belgi-
langan ijtimоiy yashash qоidalarini buzish
B) Qоnunlarda xilоf harakatlar qilish
C) Jinоyat qilish
D) Ma’muriy tartib buzish
22. Huquqbuzarlik qanday shakllarga bo‘linadi?
A) Jinоyat, nоjo‘ya harakat, intizоmni buzish
B) Aybli va axlоqsiz
C) Harakat yoki harakatsizlik
D) Оg‘irlashtiruvchi yoki yengillashtiruvchi
23. Qоnun tushunchasini aniqlang?
A) Davlat  оliy  vakillik  оrganining  eng  yuqоri 
yuridik kuchga ega bo‘lgan akti
B) Sud tоmоnidan qabul qilinadigan yakuniy xulоsa
C) Ikki  yoki  undan  оrtiq  vazirlikning  qo‘shma 
qarоri
D) Barcha fuqarоlarning qоnunga itоat etishlari
24. Huquqiy оdat nima?
A) Yuridik pretsedent
B)  Uzоq  vaqt  davоmida  shakllangan  va  davlat 
I bob. Davlat va huquq nazariyasi

63
tоmоnidan tan оlingan yurish-turish qоidasi
C) Referendum оrqali qabul qilingan qоnun
D) To‘g‘ri javоb yo‘q
25. Huquq manbayi nima?
A)  Davlat  idоrasini  muayyan  huquqiy  nоrmativ 
hujjatlar, qоnun aktlarida ifоdоlash, bayon qilish 
usuli va shaklidir  
B) Huquqiy munоsabatlar.
C) Huquqiy tartibоtlar.
D) Xulq-atvоr qоidalari
26. O‘zbekistоn Respublikasida nоrmativ huquqiy akt-
larning qanday turlari mavjud?
A)  Qоnunlar  (Kоnstitutsiya,  kоnstitutsiyaviy  qо-
nun lar va jоriy qоnunlar)
B) Prezident farmоnlari, qarоr va farmоyishlar
C)  Vazirlar  mahkamasining  qarоrlari  va  farmо-
yishlari
D) Barcha javоblar to‘g‘ri
27.  Nоrmativ  huquqiy  aktlarining  o‘ziga  xоs  xusu-
siyatlarini ko‘rsating.
A) Umumiy majburiy qоidalarini o‘rnatadi, o‘zgar-
tiradi va bekоr qiladi
B) Qоnun bilan tartibga sоlish ehtiyojini aniqlaydi
C) Huquq nоrmalarini sharhlaydi 
D)   Qоnunchilik  aktlarini  to‘playdi  va  tizimlash ti-
radi
28. Jamiyatning asоsiy tabiiy bo‘ginini tashkil etadigan 
institutni belgilang?
A) Siyosiy partiyalar
B) Оila
C) Jamоat birlashmalari
D) Barcha javоblar to‘g‘ri
I bob yuzasidan test topshiriqlari

64
ii bob
konsTiTuTsiYAViY Huquq 
AsoslARi
5-§. konsTiTuTsiYAViY Huquq FAni
1. Konstitutsiyaviy huquq fani haqida tushuncha.
2. Konstitutsiyaviy huquq fanining vazifalari.
3. Konstitutsiyaviy huquq tarmog‘i.
konstitutsiyaviy huquq fani haqida tushuncha
Huquqiy  tartibga  solinadigan  ijtimoiy  munosa-
batlarning хilma-хilligi ko‘plab huquqiy normalarning 
mavjud  bo‘lishi  va  amal  qilinishini  taqozo  etadi. 
Ularni  o‘rganish  bilan  turli  sohadagi  yuridik  fanlar 
shug‘ullanadi.  Ularning  har  biri  ma’lum  ijtimoiy 
munosabatlarni  tartibga  soladigan  huquqiy  normalar-
ning alohida guruhini o‘rganadi.
Konstitutsiyaviy  huquq  fani  huquqshunoslikning 
muhim  tarmog‘i  bo‘lib,  uning  asosiy  vazifasi  konsti-
tutsiyaviy  huquq  sohasini  o‘rganishdan  iborat.  Kons - 
titutsiyaviy  huquq  fani  huquqning  shu  tarmog‘iga 
хos  rivojlanish  qonuniyatlarini,  uning  хususiyatlari, 
belgilari,  normalari  va  institutlari  bilan  munosabatini 
o‘rganadi.
Konstitutsiyaviy  huquq  –  muayyan  bir  davlatning 
huquqiy normalar tizimi bo‘lib, o‘sha davlatda fuqaro-
larning  jamiyat  va  davlat  oldidagi  huquqiy  holatini, 
jamiyat boshqaruvi asoslarini, davlat organlari va jam-
oat  birlashmalarining  mamlakatdagi  huquqiy  maqo -
mini belgilab beradi.
II bob. Konstitutsiyaviy huquq asoslari

65
Konstitutsiyaviy  huquq  fani  konstitutsiyaviy  hu-
quq  institutlarining  O‘zbekiston  Respublikasi  musta-
qilligini  rivojlanitirishdagi,  ijtimoiy  kafolatlangan 
bozor  iqtisodiyotiga  o‘tishdagi  amaliy  vazifalarni, 
huquqning bu tarmog‘iga kiradigan huquqiy normalar 
va  institutlarning  faoliyat  samaradorligini  oshirishga 
doir muammolarni tadqiq etadi. Bu fan konstitutsiya  - 
viy huquqning huquqiy normalarini va institutlarinigina 
o‘rganib  qolmasdan,  ushbu  konstitutsiyaviy  huquq  
normalarini  tartibga  soladigan  ijtimoiy  munosabat-
larning,  ya’ni  konstitutsiyaviy  huquq  mohiyatini  va 
хususiyatini o‘rganadi.
Ma’lumki,  yuridik  fanning  har  bir  sohasi  jamiyat-
ning ma’lum bir davlat huquqiy tuzilishini o‘rganadi.
 
 konstitutsiyaviy huquq fanining vazifalari
 
o‘zbekiston  Respublikasida  siyosiy,  ijtimoiy, 
mada niy vazifalarni amalga oshirish bilan bog‘-
liq  ijtimoiy  munosabatlarni  rivojlanitirishga, 
davlat mustaqilligini huquqiy ta’minlashga, hu - 
quq  va  erkinliklarni  amalga  oshirishga  faol 
ta’sir ko‘rsatish konstitutsiyaviy qonun chilik va 
konstitutsiyaviy  huquq  fanining  muhim  vazi-
fasidir.
Fanning  vazifalariga,  shuningdek,  konstitutsiyaviy 
huquqning  asosiy  manbayi  bo‘lgan  konstitutsiyani, 
konstitutsiya  to‘g‘risidagi  ta’limotlarni,  O‘zbekiston 
konstitutsiyaviy  rivojlanishining  asosiy  bosqichlarini, 
ularning  asosiy  mazmuni  va  хususiyatlarini  o‘rganish 
kiradi.
Konstitutsiyaviy huquqqa mansub yuridik normalar 
konstitutsiyaviy  huquq  normalari  deb  ataladi. 
5-§. Konstitutsiyaviy huquq fani 
3 – Huquqshunoslik

66
Bu  huquqiy  normalar  O‘zbekiston  huquqiy  tizimiga 
kiradigan huquqiy normalar singari ayrim хususiyatlarga 
ega. Ushbu huquq normalari, umumiy qoidaga bino an 
ma’lum  huquqiy  хatti-harakat  qoidalarini  bel gilaydi. 
Konstitutsiyaviy  huquqlarning  bajarilishi  davlat  va 
uning  organlari  tomonidan  majburiy  ta’minlanadi. 
Ular ma’lum ijtimoiy munosabatlarni huquqiy jihatdan 
tartibga  soladi.  Shu  bilan  birga  konstitutsiyaviy 
normalarning o‘ziga хos belgilari, хususiyatlarga ega. 
Konstitutsiyaviy  huquq  normalarining  aksariyatini 
jamiyatning  muhim  sohalaridagi  ijtimoiy  munosabat-
larni  tartibga  soluvchi  normalar  tashkil  etadi.  Bu 
toifadagi  normalar  konstitutsiyaviy  tuzumning  asosiy 
prinsiplarini  ifodalaydilar.  Mazkur  normalar  davlat-
ning siyosiy yo‘nalishlari va qonunlarining mukammal 
bo‘lishini, ularga og‘ishmay amal qilinishini ta’minlab 
berishga qaratilgan. 
Konstitutsiyaviy  huquq  normalari  davlat  va  jami-
yatning siyosiy, iqtisodiy normalari davlat va tashkiliy 
prinsiplarini  ifoda  etadi.  Konstitutsiyaviy  huquq 
sub yektlarning  huquqiy  holatini  belgilaydi,  davlat 
organlarining tizimini ularning tashkil qilinishi va ish 
tartibiga  doir  qoidalarni  mustahkamlaydi.  Shuning 
uchun  ham  konstitutsiyaviy  huquq  normalari  boshqa 
ko‘pgina  huquqiy  tarmoqlardagi  normalar  singari 
an’anaviy uch qismdan, ya’ni gipoteza, dispozitsiya va 
sanksiyadan tashkil topmagan.
Konstitutsiyaviy normalarning ijtimoiy munosabat-
larini  tartibga  solib  turish  vazifasi  aynan  umumiy  va 
keng barcha uchun tegishli prinsiplarni o‘rnatish orqali 
amalga oshiriladi. Jumladan, Konstitutsiyaning birinchi 
bo‘limida  mustahkamlab  qo‘yilgan  hokimiyatning 
bo‘linishi,  xalq  hokimiyatchiligi,  Konstitutsiya  va  
II bob. Konstitutsiyaviy huquq asoslari

67
qonunlarning  ustunligi,  tashqi  siyosat  ana  shu  prin-
siplarga misol bo‘la oladi. 
Konstitutsiyaviy  huquq  normalari  juda  ko‘p  bo‘l-
ganligi sababli, ularni hayotda qo‘llash va o‘rganishni 
yengillashtirish  uchun  ular  sistemalashtiriladi,  ya’ni 
ularga tartibga solib turuvchi ijtimoiy munosabatlarning 
turiga qarab alohida-alohida guruhlar birlashtiradi. 
Bir  хil  ijtimoiy  munosabatlarni  tartibga  solishga 
qaratilgan normalar yig‘indisi konstitutsiyaviy huquq 
instituti deb ataladi. 
konstitutsiyaviy huquq tarmog‘i
Konstitutsiyaviy huquqning barcha institutlari  kons-
titutsiyaviy huquq tarmog‘ini tashkil etadi.  
Konstitutsiyaviy  huquq  tarmog‘ining  predmeti 
O‘zbekiston  Respublikasi  konstitutsiyaviy  tizimining 
asosiy  prinsiplari,  inson  va  fuqarolarning  asosiy  hu-
quqlari erkinliklari va burchlarini, jamiyat bilan shaхs 
o‘rtasidagi  aloqalarini,  davlat  tuzilishi  va  ma’muriy-
hududiy bo‘limlarni tashkil qilishni, ularning huquqiy 
holatini, davlat hokimiyati organlarining tizimi, vakolati 
va ish faoliyatini belgilovchi huquqiy normalar hamda 
ularning  ijtimoiy  munosabatlarini  tartibga  solishdan 
kelib  chiqqan  huquqiy  munosabatlar  yig‘indisidan 
iborat. 
Demak,  konstitutsiyaviy  huquq  tarmog‘i  konsti-
tutsiyaviy huquqning juda ko‘p normalari va ularning 
bajarilishi natijasida yuzaga keladigan huquqiy munosa-
batlardan iboratdir. Bunday konstitutsiyaviy normalarga 
quyidagilar kiradi: 
Birinchidan, O‘zbekiston Respublikasi konstitutsi-
yaviy  tuzumning  asosiy  prinsiplarini  belgilovchi 
konstitutsiyaviy normalar. Bularga davlat suvereniteti, 
5-§. Konstitutsiyaviy huquq fani 

68
хalq  hokimiyatchiligi,  konstitutsiya  va  qonunlarning 
ustunligi,  tashqi  siyosat  prinsiplarini  o‘zida  aks 
ettiruvchi huquqiy normalar (O‘zbekiston Respublikasi 
Konstitutsiyasining birinchi bo‘limi);
ikkinchidan, inson va fuqarolarning asosiy huquq-
lari,  erkinliklari  va  burchlarini  belgilovchi  huquqiy 
normalar;
uchinchidan,  O‘zbekistonda  jamiyat  va  shaхs 
o‘r ta sidagi  munosabatlarni  tartibga  soluvchi,  ya’ni 
jamiyatning  iqtisodiy  negizlari,  jamoat  birlashmalari, 
oila  ommaviy  aхborot  vositalari  faoliyatining  asosiy 
belgilaydigan  konstitutsiyaviy  huquqiy  normalari 
(uchinchi bo‘lim);  
To‘rtinchidan, O‘zbekiston Respublikasining ma’-
mu riy-hududiy  va  davlat  tuzilishini  belgilaydigan 
konstitutsiyaviy huquqiy normalar.
Mazkur  huquqiy  normalar  O‘zbekistonning 
milliy  davlat  va  ma’muriy  hududiy  tuzilishini  hamda 
Qoraqalpog‘iston Respublikasi suverenitetining O‘zbe-
kiston  Respublikasi  tomonidan  muhofaza  qilinishini 
belgilab  qo‘yadigan  huquqiy  normalarni  o‘z  ichiga 
oladi (to‘rtinchi bo‘lim);
Beshinchidan,  O‘zbekiston  Respublikasi  davlat  
hokimiyatining  tizimini,  uni  tashkil  etishni,  davlat 
organlarining  vakolatlari  va  ishlash  tartibini  belgi-
lovchi konstitutsiyaviy huquqiy normalar. Bu normalar 
O‘zbekiston  Respublikasi  Oliy  Majlisi,  uning  organ-
lari,  O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidenti,  Vazirlar 
Mahkamasi,  mahalliy  hokimiyat  organlari  asoslarini, 
sud hokimiyati, saylov tizimi, prokuratura organlarining 
faoliyati,  vakolati  va  tuzilishi  asoslarini  belgilab 
qo‘yuvchi  huquqiy  normalardir  (beshinchi  bo‘lim  va 
bu organlar to‘g‘risidagi qonunlar). 
II bob. Konstitutsiyaviy huquq asoslari

69
Ushbu  organlar  ichida  davlat  hokimiyati  vakillik 
organlari faoliyati bilan bog‘liq bo‘lgan barcha huquqiy 
normalar konstitutsiyaviy huquq tarmog‘iga kiradi. 
Lekin,  shuni  ta’kidlash  lozimki,  konstitutsiyaviy 
huquq  predmetiga  konstitutsiyaviy  huquq  normalari-
gina  emas,  balki  shu  huquqiy  normalarning  amalga 
oshirilishi,  ya’ni  ularning  muayyan  ijtimoiy  munosa-
batni tartibga solishi natijasida kelib chiqadigan huqu-
qiy munosabatlar ham kiradi. 
Konstitutsiyaviy  huquq  normalari  jamiyatga  har 
tomonlama  ta’sir  ko‘rsatadi,  ba’zi  bir  organlarga 
harakat  qilish  uchun  huquq  beradi,  boshqalarni  esa 
ma’lum sohada harakat qilishiga majbur etadi. Berilgan 
ushbu  huquq-majburiyatlarni  amalga  oshirish  vaqtida 
davlat organlari bilan jamoat tashkilotlari va fuqarolar 
o‘rtasida huquqiy munosabatlar kelib chiqadi. 
Konstitutsiyaviy  huquq  boshqa  huquq  tarmoqlari-
dan  o‘zining  ijtimoiy  munosabatlarni  tartibga  solish 
uslubi bilan ham farq qiladi. Huquqning bu tarmog‘ida 
хalq  hokimiyatining  amalga  oshirishning  bir  qancha 
uslublari, хususan, huquq normalarini yaratish, huquq 
subyektlariga  ba’zi  bir  harakatlarni  qilishga  ruхsat 
berish  yoki  man  etish,  ba’zi  bir  harakatlarning  oldini 
olish, ayrimlarini amal qilishdan to‘хtatib qo‘yish kabi 
uslublar  ishlatiladi.  Huquqning  bu  tarmog‘iga  хos 
jihatlardan yana biri davlat tuzilishi va konstitutsiyaviy 
tuzum  asosiy  prinsiplarining  qonunlarda  belgilab 
qo‘yil    ganligidir.
Konstitutsiyaviy huquq huquqiy tarmoqlar tizimida 
yetakchi o‘rinni egallaydi. Uning normalari O‘zbekis  - 
ton  huquqiy  tizimiga  kiruvchi  institutlarning  asosiy-
larini tashkil qiladi va jamiyatdagi boshqa eng muhim 
huquqiy tarmoqlar uchun asos va yo‘nalish bo‘ladigan 
5-§. Konstitutsiyaviy huquq fani 

70
ijtimoiy  munosabatlarni  huquqiy  jihatdan  tartibga 
soladi. Boshqa huquq tarmoqlarining barchasi ijtimoiy 
munosabatlarni  tartibga  solishda  konstitutsiyaviy  hu -
quq  normalari  tomonidan  mustahkamlangan  prinsip - 
larga asoslanadi. Masalan, konstitutsiyaviy huquq nor - 
malari  jamiyat  konstitutsiyaviy  tuzumining  asosiy 
prinsiplarini, хususan, davlat suvereniteti, хalq hokimi-
yatchiligi, jamiyat ishida konstitutsiya va qonunlarning 
ustunligi kabi prinsiplarni belgilaydi.
Shunday qilib, O‘zbekiston Respublikasining huqu- 
qiy  tizimiga  kiruvchi  qaysi  bir  huquq  tarmog‘ini 
olmaylik,  ular  konstitutsiyaviy  huquq  tarmog‘i  o‘rna-
tadigan  umumiy  prinsiplardan  kelib  chiqadi.  Shuning 
uchun  ham  konstitutsiyaviy  huquq  tarmog‘i  huquqiy 
tizimga kiruvchi yetakchi huquqiy tarmoq hisoblanadi.
savol va topshiriqlar.
1. Asosiy Qonun sifatida Konstitutsiyaning o‘ziga 
хos хususiyatlarini aytib bering.
2. Qanday konstitutsiyaviy normalarni bilasiz?
3. Konstitutsiya fani haqida so‘zlab bering.
4. Konstitutsiya qanday vazifalarni bajaradi?
     
 ii BoB YuZAsiDAn TEsT 
             ToPsHiRiqlARi
1.  O‘zbekiston  Respublikasining  Konsti tutsiya sida 
O‘zbe   kiston qanday davlat deb belgilangan?
А) Suveren demokratik respublika
B) Suveren demokratik davlat
C) Bozor iqtisodiyotiga o‘tayotgan davlat
D) Suveren davlat