O'zbekiston respublikasi profi universitety

Odam faoliyati motivlari turli xil: organik, funktsional, moddiy, 
ma'naviy, ijtimoiy bo'lishi mumkin. Organik motivlar - organizmning tabiiy 
ehtiyojlarini qondirishga qaratiladi (odamda - shu ehtiyojni qondirishga eng yaqin 
darajada bo'lgan sharoitlarni yaratish). Bunday motivlar organizmning o'sishi, 
rivojlanishi va o'zini-o'zi himoya qilishi bilan bog'langan. Bular - iste'mol 
mahsulotlarini yaratish, uy-joy qurish, kiyim-kechak tayyorlash va sh.k. 
Funktsional motivlar - faollikning turli ko'rinishdagi shakllari yordamida 
qondiriladi, masalan o'yinlar va sport bilan shug'ullanish. Moddiy motivlar - 
odamning tabiiy ehtiyojlarini qondirishga xizmat qiladigan bevosita mahsulot 
ko'rinishidagi o'y ro'zg'or buyumlarini, turli buyumlar va asboblarni yaratishga 
qaratilgan faoliyatlarga undaydi. Ijtimoiy motivlar - odamni jamiyatda ma'lum bir 
mavqeni egallashga, atrofdagi odamlar tomonidan hurmatga va tan olinishga 
erishish kabilarga yo'naltirilgan turli faoliyat turlarini yuzaga keltiradi. Ma'naviy 
motivlar - odamning o'zini-o'zi rivojlantirish, takomillashtirishi bilan bog'liq 
bo'lgan faoliyatlar asosida yotadi. Faoliyat tipi odatda uning dominantlik (ustunlik) 
qilayotgan motivi bo'yicha belgilanadi (dominantlik qiluvchi motiv tufayliligi 
shuning uchunki, chunki har qanday insoniy faoliyat ko'p motivlik bo'ladi, ya'ni bir 
nechta xilma-xil motivlar asosida yuzaga keladi). 

---

116 
Faoliyat mahsuli faoliyat maqsadi bo'lib hizmat qiladi. U odam tomonidan 
yaratilgan real jismoniy predmet, faoliyat davomida o'zlashtirilgan ma'lum bir 
bilim, malaka va ko'nikmalar, ijodiy natija (fikrlar, g'oyalar, nazariyalar, san'at 
asarlari) bo'lishi mumkin. 
Faoliyat motivi va maqsadi ba'zan bir-biriga mos kelsada, lekin faoliyat 
maqsadi uning motivi bilan teng ahamiyatga ega emas. Bir xil maqsadga (yakuniy 
natijaga) ega bo'lgan faoliyatning har xil turlari, turli motivlar tufayli yuzaga 
kelishi va qo'llab-quvvatlanib turilishi mumkin. Yoki aksincha, turli xil yakuniy 
maqsadlarga ega bo'lgan qator faoliyatlar asosida bir xil motivlar yotishi mumkin. 
Masalan, kitob o'qish odam uchun moddiy (bilimini namoyish qilish va shuning 
evaziga yuqori haq to'lanadigan ishga ega bo'lish), ijtimoiy (o'zi uchun ahamiyatli 
bo'lgan kishilar o'rtasida o'z bilimi bilan yorqin ajralib turish, ularning e'tiborini 
qozonish), ma'naviy (o'z dunyoqarashi, bilimlari doirasini kengaytirish, ma'naviy 
rivojlanishning yanada yuqoriroq darajasiga erishish) ehtiyojlarini qondirish 
vositasi sifatida namoyon bo'lishi mumkin. Modali, obro'li buyumga ega bo'lish, 
adabiyotlarni o'qish, tashqi ko'rinishini yaxshilash, o'zini tuta bilish malakalarini 
o'zlashtirish kabi faoliyatning turli xillari oxir oqibatda birgina maqsadni, ya'ni 
nima qilib bo'lmasin, kimningdir o'ziga qaratib, o'ziga jalb qilib, uning e'tiborini 
qozonishga qaratilgan bo'lishi mumkin. 
Faoliyat nima bilan bevosita amalga oshiriladigan, ishlaydigan bo'lsa, o'sha