O'zbekiston respublikasi profi universitety

organizmning ayrim (ma'lum bir) holati va shu holatga mos keladigan 
muhitning ta'siri bo'lishi zarur, deb hisoblaydi. Xall “afferent nervli o'zaro 
munosabatlar”,- deb nomlangan mahsuldor g'oyani ilgari suradi. Unga ko'ra 
organizmlar reaktsiyasi, mazkur stimul orqali qanday nerv markazlari 
qo'zg'alishiga muvofiq ravishda amalga oshadi. 
Odam xulqini boshqarilishining umumiy nazariyasining rivojlanishida, 
AQShga emigratsiya qilingan, nemis psixologi Kurt Levinning (1890-1947) 
“maydon nazariyasi” muhim rolь o'ynadi. Massachuset texnologiya intituti 
qoshidagi guruhli dinamikani o'rganish markazi rahbari bo'lish bilan bir vaqtda va 
Viner bilan aloqada bo'lib, shu institutda kibernetika asoslarini ishlab chiqqan Kurt 
Levin, guruhli dinamika muammosini tadqiq qildi. Fizik tushuncha, maydondan 
foydalanar ekan, Kurt Levin psixologik makon tushunchasini kiritdi. Individning 
hayotiy makonini, u, unda qandaydir psixologik kuchlar: intilish, da'vogarlik 
darajasi, yetakchilikning namoyon bo'lishi, nizolar yuzaga keladigan va o'zaro 
munosabatlarda bo'ladigan, qandaydir yaxlit maydon sifatida qaraydi. Bu kuchlar 
ma'lum bir kattalikka, yo'nalganlikka va tayanch nuqtasiga ega. Maydonning ba'zi 
bir rayonlari individni o'ziga tortadi, boshqalari esa uni o'zidan itaradi, ya'ni ijobiy 
yoki salbiy validlikka ega bo'ladilar. Bu ko'rsatib o'tilgan kuchlar individning 
motivatsion tuzilishini tashkil qiladi. Uni o'rganish uchun Levin tomonidan maxsus 
eksperimental metodika ishlab chiqilgan. Shu bilan bog'liq ravishda u tomonidan 
yetakchilik va shaxslararo munosabatlarning psixologik muammolari har 
tomonlama tadqiq qilingan. 

---

30 
Genetik psixologiya maktabining asoschisi, shveytsariyalik psixolog Jan 
Piaje psixikani ontogenezda rivojlanishining yirik tadqiqotchilaridan bo'lgan.