O`zbekiston respublikasi raqamli texnologiyalari vazirligi muhammad al xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti qarshi filliali
Download 0.65 Mb. Pdf ko'rish
|
Kompyuter Tarmoqlari Mustaqil ishi 2
- Bu sahifa navigatsiya:
- Qabul qildi: ___________ Zohirov Q 2023
|
O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI RAQAMLI TEXNOLOGIYALARI VAZIRLIGI MUHAMMAD AL XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI QARSHI FILLIALI “Kompyuter tarmoqlari” fanidan Bajardi: ___________ Nazirova. S Qabul qildi: ___________ Zohirov Q 2023 I. OSI pog’onasi, vazifalari, asosiy protokollari. II. OSI pog’onalarning o‘zaro ishlashi jarayonlari va xizmatlari. III. TCP/IPprotokollar steki haqida umumiy tushuncha. IV. TCP/IP pog’onasi, vazifalari, qo‘llaniladigan asosiy protokollari. V. Tarmoq topologiyalari: mesh, yulduz, daraxt, shina, halqa. VI. TCP/IP va OSI modellarning kompyuter tarmoqlarini qurishda o‘rni 1. OSI tarmoq modeli Wikimedia loyihalariga hissa qoʻshuvchilar 25-36 daqiqa OSI tarmoq modeli (The Open Systems Interconnection modeli) OSI/ISO tarmoq protokoli stekining (do'konining) tarmoq modelidir. Ushbu model orqali turli tarmoq qurilmalari bir-biri bilan aloqa o'rnatishi mumkin. Model tizimlar o'rtasidagi o'zaro ta'sirning turli darajalarini belgilaydi. Bunday o'zaro ta'sir davomida har bir daraja ma'lum funktsiyalarni bajaradi. OSI modeli 1970-yillarning oxirida[1] ishlab chiqilgan boʻlib, oʻsha paytda Frantsiya, Buyuk Britaniya va AQShda yirik milliy tarmoq tarmoqlarida foydalanish uchun raqobatlashayotgan turli xil kompyuter tarmoqlari texnikasini qoʻllab-quvvatlash uchun yaratilgan. 1980-yillarda u Xalqaro Standartlashtirish Tashkilotining (ISO) ochiq tizimlar bilan oʻzaro ishlash guruhining ishchi mahsulotiga aylandi. Model tarmoqning to'liq tavsifini bera olmadi va Internetning dastlabki kunlarida arxitektorlar tomonidan qo'llab-quvvatlanmadi, keyinchalik u asosan Internet muhandisligi bo'yicha ishchi guruhining rahbarligi ostida kamroq talab qilinadigan TCP/IPga o'z yo'lini topdi. (IETF). Tarix[tahrirlash | kodni tahrirlash] 1970-yillarning boshi va oʻrtalarida tarmoqlar asosan hukumat tomonidan homiylik qilingan (Buyuk Britaniyada NPL tarmogʻi, AQShda ARPANET, Fransiyada CYCLADES) yoki sotuvchilar tomonidan IBM Systems Network Architecture and Digital Equipment Corporation DECnet kabi xususiy standartlardan foydalangan holda ishlab chiqilgan. Umumiy ma'lumotlar tarmoqlari endigina paydo bo'la boshlagan va 1970-yillarning oxirida ular X.25 standartidan foydalanganlar. Taxminan 1973-1975 yillarda Buyuk Britaniyada paketlarni almashtirishning eksperimental tizimi yuqori darajadagi protokollarni aniqlash zarurligini ta'kidladi[2]. Buyuk Britaniyaning Milliy hisoblash markazi[uz] “Taqsimlangan hisoblash nima uchun” nomli maqolasi nashr etilgandan so‘ng, kelajakdagi kompyuter tizimining konfiguratsiyasi[3] bo‘yicha olib borilgan yirik tadqiqotlar natijasida Buyuk Britaniya ushbu sohani qamrab olish uchun Xalqaro standartlar komissiyasini yaratishni talab qildi. 1977 yil mart oyida Sidneyda Xalqaro Standartlashtirish Tashkilotining (ISO) yig'ilishi [4]. 1977 yildan beri ISO tarmoq uchun umumiy standartlar va usullarni ishlab chiqish dasturini amalga oshirdi. Shunga o'xshash jarayon Telegrafiya va telefoniya bo'yicha Xalqaro maslahat qo'mitasi (CCITT) doirasida ishlab chiqilgan. Ikkala organ ham o'xshash tarmoq modellarini belgilovchi hujjatlarni ishlab chiqdi. OSI modeli birinchi bo'lib 1978 yil fevral oyida Vashingtonda frantsuz Hubert Zimmermann [en] tomonidan asl ko'rinishida aniqlangan, biroz o'zgartirilgan standart loyihasi 1980 yilda ISO tomonidan nashr etilgan[4]. Modelni ishlab chiquvchilar raqobatdosh ustuvorliklar va manfaatlar bilan shug'ullanishlari kerak edi. Texnologik o'zgarishlarning sur'ati haqiqatdan keyin protseduralarni standartlashtirishdan ko'ra, yangi tizimlar birlashishi mumkin bo'lgan standartlarni aniqlash zaruratini tug'dirdi, standart ishlab chiqishga an'anaviy yondashuv esa aksincha edi.[5] Garchi uning o'zi standart bo'lmasa-da, kelajakdagi standartlarni belgilash uchun asos bo'lgan.[6] 1983 yilda CCITT va ISO hujjatlari birlashtirilib, asosiy ochiq tizimlar o'zaro bog'liqligi mos yozuvlar modeli, odatda Ochiq tizimlar o'zaro aloqasi (OSI) mos yozuvlar modeli yoki oddiygina OSI modeli deb ataladi. Birlashtirilgan hujjat 1984 yilda ISO tomonidan ISO 7498 sifatida nashr etilgan va CCITT (hozirgi Xalqaro elektraloqa ittifoqining Telekommunikatsiya standartlari sektori yoki ITU-T) nomini X.200[7] deb o'zgartirgan. OSI ikkita asosiy komponentdan iborat edi: asosiy mos yozuvlar modeli yoki etti qatlamli model deb nomlangan mavhum tarmoq modeli va tarmoq protokollari to'plami. Tarmoq qurilmalari va dasturiy ta'minot o'rtasidagi o'zaro aloqani belgilovchi protokol qatlamlarining izchil modeli g'oyasiga asoslanib, OSI mos yozuvlar modeli tarmoq tushunchalarini standartlashtirishda katta yutuq bo'ldi. Etti qavatli model kontseptsiyasi Honeywell Information Systems kompaniyasidan amerikalik Charlz Baxmanning [8] ishida tasvirlangan. OSI tuzilmasining turli jihatlari NPL tarmog'i, ARPANET, CYCLADES, EIN va Xalqaro tarmoq ishchi guruhi (IFIP WG6.1) bilan ishlash tajribasidan kelib chiqdi. Ushbu modelda tarmoq tizimi qatlamlarga bo'lingan. Har bir qatlam ichida bir yoki bir nechta ob'ektlar o'z funksionalligini amalga oshirdi. Har bir ob'ekt to'g'ridan-to'g'ri uning ostidagi qatlam bilan bevosita o'zaro ta'sir qildi va uning ustidagi qatlam tomonidan foydalanish uchun qulayliklar yaratdi. Shunday qilib, OSI sanoat ishtirokchilarining turli ishlab chiqaruvchilarning uskunalari bilan muvofiqligini ta'minlash uchun umumiy tarmoq standartlarini kelishishga urinish bo'ldi[9]. Katta tarmoqlar uchun ko'pincha tarmoq protokollarining bir nechta to'plami qo'llab-quvvatlanar edi va ko'plab qurilmalar umumiy protokollar yo'qligi sababli aniq boshqa qurilmalar bilan bog'lana olmadi. 1980-yillarning oxiri va 1990-yillarning boshlarida, eng ishonchli kompyuter tarmoqlarini qurish nuqtai nazaridan, OSI modeli Internet Protocol Suite (TCP/IP) bilan faol raqobatlasha boshladi, u turli ishlab chiqaruvchilarning uskunalari bilan ishlash uchun tarmoqlarda keng qo'llanila boshlandi. Internet[10 ][o'n bir]. Biroq, OSI modeli hali ham ta'lim va hujjatlar uchun ma'lumotnoma sifatida ishlatiladi[12]. Kontseptsiya[tahrirlash | kodni tahrirlash] Standartlar[tahrirlash | kodni tahrirlash] ISO/IEC 7498 seriyali standartlarda aniqlangan OSI modeli quyidagi qismlardan iborat: ISO/IEC 7498-1 - asosiy model; ISO/IEC 7498-2 - xavfsizlik arxitekturasi; ISO/IEC 7498-3 - nomlash va manzillash; ISO/IEC 7498-4 - boshqaruv tizimi. ISO/IEC 7498-1, shuningdek, ITU-T X.200[13] Tavsiya sifatida nashr etilgan. Ba'zi protokol spetsifikatsiyalari ITU-T X seriyasi ostida ham mavjud edi OSI modeli uchun ekvivalent ISO va ISO/IEC standartlari ISOdan mavjud edi. Ularning hammasi ham bepul emas[14]. Asosiy tamoyillar[tahrirlash | kodni tahrirlash] Aloqa protokollari bir xostdagi tuzilmaga boshqa xostdagi bir xil darajadagi mos keladigan tuzilma bilan aloqa qilish imkonini beradi. Har bir N qatlamda ikkita ob'ekt o'zlarining tegishli qurilmalarida ushbu qatlam protokoli yordamida ma'lumotlar birliklarini (PDU) almashadilar. Har bir PDU yuqori yoki pastki protokoli bilan bog'langan xizmat ma'lumotlar birligini (SDU) o'z ichiga oladi. Aloqa qiluvchi ikkita OSI mos keluvchi qurilmalar tomonidan ma'lumotlarni qayta ishlash quyidagicha amalga oshiriladi: O'tkazilgan ma'lumotlar uzatish moslamasining eng yuqori darajasida (N darajasida) protokol ma'lumotlar birligiga (PDU) yig'iladi. PDU N-1 qatlamiga yuboriladi, u erda u xizmat ma'lumotlar birligi (SDU) bo'ladi. N-1 qatlamida SDU N-1 PDU qatlamini yaratish uchun yuqori, pastki yoki ikkala qatlam bilan birlashtiriladi. Keyin u N-2 qatlamiga o'tkaziladi. Jarayon eng past darajaga yetguncha davom etadi, undan ma'lumot qabul qiluvchi qurilmaga uzatiladi. Qabul qiluvchi qurilmada ma'lumotlar eng quyi qatlamdan eng yuqori darajaga bir qator SDU sifatida uzatiladi, so'nggi ma'lumotlar olinadigan eng yuqori qatlamga yetguncha har bir qatlamning sarlavhasi yoki pastki qismidan ketma-ket olib tashlanadi. OSI model darajalari[tahrirlash | kodni tahrirlash] Adabiyotda OSI modelining qatlamlarini tavsiflashni dastur qatlami deb ataladigan ettinchi qatlamdan boshlash odatiy holdir, bunda foydalanuvchi ilovalari tarmoqqa kirishadi. OSI modeli 1-chi qatlam bilan tugaydi - jismoniy, u mustaqil ishlab chiqaruvchilar tomonidan ma'lumotlarni uzatish vositalari uchun talab qilinadigan standartlarni belgilaydi: uzatish muhiti turi (mis kabel, optik tolali, radio havo va boshqalar), signal modulyatsiyasi turi, mantiqiy diskret holatlarning signal darajalari (nol va birliklar). OSI modelining har qanday protokoli yoki uning sathidagi protokollar bilan yoki uning sathidan bir birlik yuqori va/yoki pastroq protokollar bilan o'zaro ta'sir qilishi kerak. Bir darajadagi protokollar bilan o'zaro ta'sirlar gorizontal deb ataladi va bir yuqori yoki past darajalar bilan - vertikal. OSI modelining har qanday protokoli faqat uning qatlamining funktsiyalarini bajarishi mumkin va muqobil modellar protokollarida bajarilmaydigan boshqa qatlamning funktsiyalarini bajara olmaydi. Har bir daraja ma'lum darajada konventsiyaga ega bo'lib, o'z operandiga mos keladi - ma'lumotlarning mantiqiy bo'linmas elementi, uni alohida darajada model va foydalaniladigan protokollar doirasida boshqarish mumkin: jismoniy darajada eng kichik birlik bit, havola darajasida ma'lumotlar ramkalarga, tarmoq darajasida - paketlarga (datagrammalarga), transportda - segmentlarga birlashtiriladi. Uzatish uchun mantiqiy ravishda birlashtirilgan har qanday ma’lumotlar qismi – kadr, paket, datagramma xabar deb hisoblanadi. Seans, taqdimot va amaliy qatlamlarning operandlari bo'lgan umumiy xabarlardir. Asosiy tarmoq texnologiyalari jismoniy va ma'lumotlar ulanish qatlamlarini o'z ichiga oladi. Ilova qatlami[tahrirlash | kodni tahrirlash] Ilova qatlami (ilova qatlami) - foydalanuvchi ilovalarining tarmoq bilan o'zaro ta'sirini ta'minlaydigan modelning yuqori darajasi: Ilovalarga tarmoq xizmatlaridan foydalanishga ruxsat beradi: fayllar va ma'lumotlar bazalariga masofadan kirish; elektron pochtani yuborish; xizmat ma'lumotlarini uzatish uchun javobgardir; ilovalarni xato ma'lumotlari bilan ta'minlaydi; taqdimot qatlamiga so'rovlar hosil qiladi. Ilova darajasidagi protokollar: RDP, HTTP, SMTP, SNMP, POP3, FTP, XMPP, OSCAR, Modbus, SIP, TELNET va boshqalar. Amaliy qatlam protokoli va taqdimot sathining ta'riflari juda noaniq va protokolning u yoki bu qatlamga tegishliligi, masalan, HTTPS protokoli ilova taqdim etayotgan so'nggi xizmatga bog'liq. Agar protokol, masalan HTTPS, brauzer orqali oddiy Internet sahifasini ko'rish uchun ishlatilsa, uni amaliy qatlam protokoli deb hisoblash mumkin. Xuddi shu holatda, agar HTTPS protokoli moliyaviy ma'lumotlarni uzatish uchun past darajadagi protokol sifatida ishlatilsa, masalan, ISO 8583 protokolidan foydalangan holda, HTTPS protokoli taqdimot qatlami protokoli va ISO 8583 protokoli bo'ladi. amaliy qatlam protokoli. Xuddi shu narsa boshqa dastur darajasidagi protokollar uchun ham amal qiladi [manba ko'rsatilmagan 899 kun]. Taqdimot darajasi[tahrirlash | kodni tahrirlash] Taqdimot qatlami protokolni o'zgartirish va ma'lumotlarni kodlash/dekodlashni ta'minlaydi. Ilova sathidan olingan dastur so'rovlari taqdimot sathida tarmoq orqali uzatish formatiga, tarmoqdan olingan ma'lumotlar esa dastur formatiga aylantiriladi. Bu qatlam siqishni/dekompressiyani yoki shifrlash/shifrni ochishni, shuningdek, agar ularni mahalliy sifatida qayta ishlash imkoni bo'lmasa, so'rovlarni boshqa tarmoq resursiga yo'naltirishni amalga oshirishi mumkin. Taqdimot qatlami odatda qo'shni qatlamlardan ma'lumotlarni o'zgartirish uchun oraliq protokol hisoblanadi. Bu turli xil kompyuter tizimlaridagi ilovalar o'rtasida ilovalar uchun shaffof tarzda muloqot qilish imkonini beradi. Taqdimot qatlami kodni formatlash va o'zgartirishni ta'minlaydi. Kodni formatlash ilova o'zi uchun mantiqiy bo'lgan ma'lumotlarni qayta ishlash uchun qabul qilishini ta'minlash uchun ishlatiladi. Agar kerak bo'lsa, ushbu qatlam bir ma'lumot formatidan boshqasiga tarjimani amalga oshirishi mumkin. Taqdimot qatlami nafaqat ma'lumotlarning formatlari va taqdimoti bilan shug'ullanadi, balki dasturlar tomonidan ishlatiladigan ma'lumotlar tuzilmalari bilan ham shug'ullanadi. Shunday qilib, 6-qatlam ma'lumotlarni jo'natish paytida tashkil qilishni ta'minlaydi. Bu qanday ishlashini tushunish uchun ikkita tizim mavjudligini tasavvur qilaylik. Ulardan biri ma'lumotlarni ko'rsatish uchun EBCDIC dan, masalan, IBM asosiy kompyuteridan, ikkinchisi esa ASCII dan foydalanadi (ko'pchilik boshqa kompyuter ishlab chiqaruvchilari undan foydalanadi). Agar ushbu ikki tizim ma'lumot almashishi kerak bo'lsa, u holda ikki xil format o'rtasida konvertatsiya va tarjimani amalga oshiradigan taqdimot qatlami kerak bo'ladi. Taqdimot sathida bajariladigan yana bir funktsiya ma'lumotlarni shifrlash bo'lib, u uzatilgan ma'lumotlarni ruxsatsiz qabul qiluvchilar kirishidan himoya qilish zarur bo'lgan hollarda qo'llaniladi. Ushbu vazifani bajarish uchun taqdimot qatlamidagi jarayonlar va kodlar ma'lumotlarni o'zgartirishni amalga oshirishi kerak. Ushbu darajada matnlarni siqib chiqaradigan va grafiklarni tarmoq orqali uzatilishi uchun bit oqimlariga aylantiradigan boshqa tartiblar mavjud. Taqdimot sathi standartlari shuningdek, grafik tasvirlar qanday tasvirlanganligini ham belgilaydi. Ushbu maqsadlar uchun PICT formatidan foydalanish mumkin - QuickDraw grafiklarini dasturlar o'rtasida uzatish uchun ishlatiladigan tasvir formati. Boshqa taqdimot formati - bu odatda yuqori aniqlikdagi rastrli tasvirlar uchun ishlatiladigan tegli TIFF tasvir fayl formati. Grafik tasvirlar uchun ishlatilishi mumkin bo'lgan keyingi taqdimot qatlami standarti Qo'shma Fotografik Ekspertlar guruhi tomonidan ishlab chiqilgan; kundalik foydalanishda bu standart oddiygina JPEG deb ataladi. Audio va kino fragmentlari taqdimotini belgilaydigan taqdimot darajasidagi standartlarning yana bir guruhi mavjud. Bunga musiqaning raqamli tasviri uchun musiqa asboblarining raqamli interfeysi (MIDI), CD-ROM videolarini siqish va kodlash, ularni raqamlashtirilgan shaklda saqlash va 1,5 gacha tezlikda uzatish uchun ishlatiladigan Motion Picture Experts Group MPEG standarti kiradi. Mbps va QuickTime Macintosh va PowerPC kompyuterlarida ishlaydigan dasturlar uchun audio va video elementlarni tavsiflovchi standartdir. Taqdimot sathi protokollari: AFP - Apple Fileing Protocol, ICA - Independent Computing Architecture, LPP - Lightweight Presentation Protocol, NCP - NetWare Core Protocol, NDR - Network Data Representation, XDR - External Data Representation, X.25 PAD - Protocollar Asse - Protokollar paketi . Sessiya darajasi[tahrirlash | kodni tahrirlash] Modelning seans qatlami aloqa seansining saqlanishini ta'minlaydi, ilovalarga uzoq vaqt davomida bir-biri bilan o'zaro ta'sir qilish imkonini beradi. Qatlam sessiyani yaratish/tugatish, ma'lumot almashish, vazifalarni sinxronlashtirish, ma'lumotlarni uzatish muvofiqligini aniqlash va ilova harakatsizligi davrida seansga texnik xizmat ko'rsatishni boshqaradi. Seans darajasi protokollari: H.245 (Multimedia aloqasi uchun qoʻngʻiroqlarni boshqarish protokoli), ISO-SP (OSI sessiya sathi protokoli (X.225, ISO 8327)), iSNS (Internet xotirasi nomi xizmati), L2F (2-qavatni yoʻnaltirish protokoli), L2TP (Layer 2 Tunneling Protocol), NetBIOS (Tarmoqning asosiy kirish chiqish tizimi), PAP (Parolni autentifikatsiya qilish protokoli), PPTP (Nuqtadan nuqtaga tunnel protokoli), RPC (Remote Processure Call Protocol), RTCP (Real-time Transport Control) Protokol), SMPP (Short Message Peer-to-Peer), SCP (Session Control Protocol), ZIP (Zone Information Protocol), SDP (Sockets Direct Protocol)… Transport qatlami[tahrirlash | kodni tahrirlash] 2. Modelning transport qatlami jo'natuvchidan qabul qiluvchiga ishonchli ma'lumotlarni uzatishni ta'minlash uchun mo'ljallangan. Biroq, ishonchlilik darajasi juda katta farq qilishi mumkin. Transport sathi protokollarining koʻplab sinflari mavjud boʻlib, ular faqat asosiy transport funksiyalarini taʼminlovchi protokollardan (masalan, maʼlumotlarni tasdiqlashsiz uzatish funksiyalari), bir nechta maʼlumotlar paketlarini belgilangan manzilga toʻgʻri ketma-ketlikda yetkazib berishni, bir nechta maʼlumotlar oqimini multiplekslashni kafolatlovchi protokollargacha. , ma'lumotlar oqimini boshqarish mexanizmini ta'minlash va olingan ma'lumotlarning ishonchliligini kafolatlash. Masalan, UDP bitta datagramma ichidagi ma'lumotlarning yaxlitligini kuzatish bilan chegaralanadi va butun paketni yo'qotish yoki paketlarni ko'paytirish, ma'lumotlar paketlarini qabul qilish tartibini buzish imkoniyatini istisno qilmaydi; TCP ishonchli uzluksiz ma'lumotlarni uzatishni ta'minlaydi, ma'lumotlarning yo'qolishi yoki ularning kelishi yoki takrorlanishi tartibining buzilishini bartaraf qiladi; u ma'lumotlarni qayta taqsimlashi, ma'lumotlarning katta qismini qismlarga ajratishi va aksincha, fragmentlarni bitta paketga birlashtirishi mumkin. Transport qatlami protokollari: ATP (AppleTalk Transaction Protocol), CUDP (Tsiklik UDP), DCCP (Datagram Congestion Control Protocol), FCP (Fibre Channel Protocol), IL (IL Protocol), NBF (NetBIOS Frames Protocol), NCP (NetWare Core Protocol). ), SCTP (Stream Control Transmission Protocol), SPX (Sequenced Packet Exchange), SST (Structured Stream Transport), TCP (Transmission Control Protocol), UDP (User Datagram Protocol). Tarmoq qatlami[tahrirlash | kodni tahrirlash] Modelning tarmoq qatlami ma'lumotlarni uzatish yo'lini aniqlash uchun mo'ljallangan. Mantiqiy manzillar va nomlarni jismoniy manzillarga tarjima qilish, eng qisqa marshrutlarni aniqlash, kommutatsiya va marshrutlash, tarmoqdagi muammolar va tirbandlikni kuzatish uchun javobgardir. Tarmoq sathi protokollari ma'lumotlarni manbadan manzilga yo'naltiradi. Ushbu darajada ishlaydigan qurilmalar (marshrutizatorlar) shartli ravishda uchinchi darajali qurilmalar deb ataladi (OSI modelidagi daraja raqami asosida). Tarmoq sathi protokollari: IP/IPv4/IPv6 (Internet Protocol), IPX (Internetwork Packet Exchange), X.25 (qisman 2-qatlamda amalga oshiriladi), CLNP (ulanishsiz tarmoq protokoli), IPsec (Internet Protocol Security). Marshrutlash protokollari - RIP (Routing Information Protocol), OSPF (Open Shortest Path First). Ma'lumotlar havolasi qatlami[tahrirlash | kodni tahrirlash] Ma'lumotlar havolasi qatlami jismoniy darajadagi tarmoqlarning o'zaro ta'sirini ta'minlash va yuzaga kelishi mumkin bo'lgan xatolarni boshqarish uchun mo'ljallangan. U jismoniy qatlamdan olingan, bitlarda taqdim etilgan ma'lumotlarni freymlarga to'playdi, ularning yaxlitligini tekshiradi va kerak bo'lganda xatolarni tuzatadi (yoki shikastlangan ramka uchun takroriy so'rovni yaratadi) va ularni tarmoq qatlamiga yuboradi. Ma'lumotlar havolasi qatlami bir yoki bir nechta jismoniy qatlamlar bilan aloqa qilishi mumkin, bu o'zaro ta'sirni kuzatishi va boshqarishi mumkin. IEEE 802 spetsifikatsiyasi ushbu qatlamni ikkita pastki darajaga ajratadi: MAC (mediaga kirishni boshqarish) umumiy jismoniy muhitga kirishni tartibga soladi, MChJ (mantiqiy havolani boshqarish) tarmoq qatlamiga xizmat ko'rsatadi. Sessiya darajasi[tahrirlash | kodni tahrirlash] Modelning seans qatlami aloqa seansining saqlanishini ta'minlaydi, ilovalarga uzoq vaqt davomida bir-biri bilan o'zaro ta'sir qilish imkonini beradi. Qatlam sessiyani yaratish/tugatish, ma'lumot almashish, vazifalarni sinxronlashtirish, ma'lumotlarni uzatish muvofiqligini aniqlash va ilova harakatsizligi davrida seansga texnik xizmat ko'rsatishni boshqaradi. Seans darajasi protokollari: H.245 (Multimedia aloqasi uchun qoʻngʻiroqlarni boshqarish protokoli), ISO-SP (OSI sessiya sathi protokoli (X.225, ISO 8327)), iSNS (Internet xotirasi nomi xizmati), L2F (2-qavatni yoʻnaltirish protokoli), L2TP (Layer 2 Tunneling Protocol), NetBIOS (Tarmoqning asosiy kirish chiqish tizimi), PAP (Parolni autentifikatsiya qilish protokoli), PPTP (Nuqtadan nuqtaga tunnel protokoli), RPC (Remote Processure Call Protocol), RTCP (Real-time Transport Control) Protokol), SMPP (Short Message Peer-to-Peer), SCP (Session Control Protocol), ZIP (Zone Information Protocol), SDP (Sockets Direct Protocol)… Transport qatlami[tahrirlash | kodni tahrirlash] Modelning transport qatlami jo'natuvchidan qabul qiluvchiga ishonchli ma'lumotlarni uzatishni ta'minlash uchun mo'ljallangan. Biroq, ishonchlilik darajasi juda katta farq qilishi mumkin. Transport sathi protokollarining koʻplab sinflari mavjud boʻlib, ular faqat asosiy transport funksiyalarini taʼminlovchi protokollardan (masalan, maʼlumotlarni tasdiqlashsiz uzatish funksiyalari), bir nechta maʼlumotlar paketlarini belgilangan manzilga toʻgʻri ketma-ketlikda yetkazib berishni, bir nechta maʼlumotlar oqimini multiplekslashni kafolatlovchi protokollargacha. , ma'lumotlar oqimini boshqarish mexanizmini ta'minlash va olingan ma'lumotlarning ishonchliligini kafolatlash. Masalan, UDP bitta datagramma ichidagi ma'lumotlarning yaxlitligini kuzatish bilan chegaralanadi va butun paketni yo'qotish yoki paketlarni ko'paytirish, ma'lumotlar paketlarini qabul qilish tartibini buzish imkoniyatini istisno qilmaydi; TCP ishonchli uzluksiz ma'lumotlarni uzatishni ta'minlaydi, ma'lumotlarning yo'qolishi yoki ularning kelishi yoki takrorlanishi tartibining buzilishini bartaraf qiladi; u ma'lumotlarni qayta taqsimlashi, ma'lumotlarning katta qismini qismlarga ajratishi va aksincha, fragmentlarni bitta paketga birlashtirishi mumkin. Transport qatlami protokollari: ATP (AppleTalk Transaction Protocol), CUDP (Tsiklik UDP), DCCP (Datagram Congestion Control Protocol), FCP (Fibre Channel Protocol), IL (IL Protocol), NBF (NetBIOS Frames Protocol), NCP (NetWare Core Protocol). ), SCTP (Stream Control Transmission Protocol), SPX (Sequenced Packet Exchange), SST (Structured Stream Transport), TCP (Transmission Control Protocol), UDP (User Datagram Protocol). Tarmoq qatlami[tahrirlash | kodni tahrirlash] Modelning tarmoq qatlami ma'lumotlarni uzatish yo'lini aniqlash uchun mo'ljallangan. Mantiqiy manzillar va nomlarni jismoniy manzillarga tarjima qilish, eng qisqa marshrutlarni aniqlash, kommutatsiya va marshrutlash, tarmoqdagi muammolar va tirbandlikni kuzatish uchun javobgardir. Tarmoq sathi protokollari ma'lumotlarni manbadan manzilga yo'naltiradi. Ushbu darajada ishlaydigan qurilmalar (marshrutizatorlar) shartli ravishda uchinchi darajali qurilmalar deb ataladi (OSI modelidagi daraja raqami asosida). Tarmoq sathi protokollari: IP/IPv4/IPv6 (Internet Protocol), IPX (Internetwork Packet Exchange), X.25 (qisman 2-qatlamda amalga oshiriladi), CLNP (ulanishsiz tarmoq protokoli), IPsec (Internet Protocol Security). Marshrutlash protokollari - RIP (Routing Information Protocol), OSPF (Open Shortest Path First). Ma'lumotlar havolasi qatlami[tahrirlash | kodni tahrirlash] Ma'lumotlar havolasi qatlami jismoniy darajadagi tarmoqlarning o'zaro ta'sirini ta'minlash va yuzaga kelishi mumkin bo'lgan xatolarni boshqarish uchun mo'ljallangan. U jismoniy qatlamdan olingan, bitlarda taqdim etilgan ma'lumotlarni freymlarga to'playdi, ularning yaxlitligini tekshiradi va kerak bo'lganda xatolarni tuzatadi (yoki shikastlangan ramka uchun takroriy so'rovni yaratadi) va ularni tarmoq qatlamiga yuboradi. Ma'lumotlar havolasi qatlami bir yoki bir nechta jismoniy qatlamlar bilan aloqa qilishi mumkin, bu o'zaro ta'sirni kuzatishi va boshqarishi mumkin. IEEE 802 spetsifikatsiyasi ushbu qatlamni ikkita pastki darajaga ajratadi: MAC (mediaga kirishni boshqarish) umumiy jismoniy muhitga kirishni tartibga soladi, MChJ (mantiqiy havolani boshqarish) tarmoq qatlamiga xizmat ko'rsatadi. IPX/SPX oilasi[tahrirlash | kodni tahrirlash] IPX/SPX oilasida ilovalar o'rtasida datagramma almashish imkonini beruvchi IPX tarmoq sathi protokolida portlar paydo bo'ladi (operatsion tizim ba'zi rozetkalarni o'zi uchun saqlab qoladi). SPX protokoli, o'z navbatida, OSI ga to'liq mos keladigan boshqa barcha transport qatlami imkoniyatlari bilan IPXni to'ldiradi. Xost manzili sifatida ICX to'rt baytli tarmoq raqamidan (marshrutizatorlar tomonidan tayinlangan) va tarmoq adapterining MAC manzilidan tuzilgan identifikatordan foydalanadi. Tanqid[tahrirlash | kodni tahrirlash] 1990-yillar oxirida yetti qavatli OSI modeli baʼzi mualliflar tomonidan tanqid qilindi. Xususan, “UNIX. Tizim ma'muri uchun qo'llanma" Evi Nemet yozgan: ISO qo'mitalari o'z standartlari haqida bahslashayotgan bir paytda, ularning orqasida butun tarmoq tushunchasi o'zgarmoqda va TCP/IP protokoli butun dunyo bo'ylab amalga oshirilmoqda. <…> Shunday qilib, ISO protokollari nihoyat amalga oshirilganda, bir qator muammolar paydo bo'ldi: bu protokollar zamonaviy tarmoqlarda hech qanday ma'noga ega bo'lmagan tushunchalarga asoslangan edi; ularning spetsifikatsiyalari ba'zi hollarda to'liq bo'lmagan; funksionallik jihatidan ular boshqa protokollardan past edi; bir nechta qatlamlarning mavjudligi ushbu protokollarni sekin va amalga oshirishni qiyinlashtirdi. <…> Endi hatto ushbu protokollarning eng ashaddiy tarafdorlari ham OSI asta-sekin kompyuter tarixi sahifalarida izohga aylanib borayotganini tan olishadi. Pog‘onali Download 0.65 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|