O‘zbekiston respublikasi standarti
Foydali qazilmalar (6 soat)
Download 0.65 Mb. Pdf ko'rish
|
|
Foydali qazilmalar (6 soat) Foydali qzilmalar qaerdan olinadi? Foydali qazilma nima? Foydali qazilmalar qanday hosil bo‘ladi? Yoqilg‘i sifatida ishlatiladigan foydali qazilmalar. Ko‘mir, neft, tabiiy gaz, ulardan olinadigan mahsulotlar. Qora metallar. Temirtosh rudalari: magnitli, qo‘ng‘ir, qizil temirtosh. Ulardan temir eritib olish. Rangli metallar: oltin, mis, aluminiy. Ulardan yasalgan buyumlar. Qurilishda foydalaniladigan qazilma boyliklar. Marmartosh. Granit. Ohaktosh. Qum va gil. Ularning ishlatilishi. Foydali qazilmalardan oqilona foydalanish. Foydali qazilmalarni nima uchun tejash kerak? Foydali qazilmalarni tejash. Tuproq (2 soat) Tuproq tarkibi. Tuproq qanday hosil bo‘lgan? Tuproqning unumdorligi va ahamiyati. O‘simliklar dunyosi (7 soat) Tabiiy o‘simliklar. O‘tlar. Butalar. Daraxtlar. Madaniy o‘simliklar. G‘o‘za, bug‘doy, sholi va makkajo‘xori, ularni parvarish qilish va hosilini yig‘ish. Kartoshka. Sabzavotlar: piyoz, sabzi, karam va pomidor. Qulupnay. Ularni parvarish qilish va hosilini yig‘ish. Begona o‘simliklar: zarpechak, g‘umay, machin, salomalaykum. Ekin maydonlarni begona o‘tlardan tozalash. Poliz ekinlari: tarvuz, qovun, bodring va qovoq, ularni parvarish qilish. Mevali daraxtlar. Mevali butalar. Tok. Manzarali o‘simliklar. Manzarali daraxt va butalar, ularni ko‘paytirish va parvarish qilish. Gullar, ularni ko‘paytirish va parvarish qilish. Maktab gulzorida gullarni ekish va parvarish qilish. Dorivor o‘simliklar: yalpiz, jag‘jag‘, isiriq, kashnich, maymunjon, nahmatak. Ularning shifobaxshlik xususiyatlari. Hayvonot dunyosi (6 soat) Yovvoyi hayvonlar. Yirtqichlar hayvonlar: arslon, yo‘lbars, ayiq, bo‘ri, ularning hayoti. O‘txo‘r hayvonlar. Fil, jirafa, tuya, bug‘u, ularning hayot kechirishi. Hasharotlar. Zararkunanda hasharotlar. Kolorado qo‘ng‘izi, karam kapalagi, chigirtka. Mart qo‘ng‘izi, uning hayoti. Foydali hasharotlar: asalari, xonqizi qo‘ng‘izi, chumoli, o‘rgimchak. Qushlar. Qushlarning tabiatdagi ahamiyati. Hasharotxo‘r qushlar: chittak, jiblajibon, chug‘urchuq, sassiqpopishak, kakkuqush, so‘fito‘rg‘ay. Xonaki parrandalar: tovuq, o‘rdak, g‘oz, kurka, ularni parvarish qilish. Uy hayvonlari. Uy hayvonlari nima uchun boqiladi? Qoramollar, qo‘ylar, otlar, ularni parvarish qilish. Hayvonlarning xilma-xilligi. Suvda yashaydigan hayvonlar: baliqlar, delfinlar, kitlar, baqa va qurbaqa. Ozuqa zanjiri. Tabiat va inson salomatligi (4 soat) Odamning tuzilishi. Odam tanasi. Teri, skelet va muskullar, ularning vazifalari. Yurak va uning vazifasi. Tanada qonning harakati. Odam miyasi. Ovqat qanday hazm qilinadi? Ovqatlar va ovqatlanish qoidalari.Sog‘lom bo‘lay desangiz. Qanday nafas olamiz? O‘pka va uning vazifasi. CHekishning salomatlikka tahsiri. Spirtli ichimliklarning jigarga tahsiri. Giyohvand moddalarning odam hayotiga tahsiri. Tabiatni muhofaza qilish (2 soat) Tabiat va inson. Tabiat muhofazasi. ―O‘zbekiston Respublikasi Qizil kitobi». «Qizil kitob»ga kiritilgan o‘simliklar va hayvonlar, ularni asrash.
44
4-SINF.Tabiatshunoslik (34 soat, haftasiga 1 soatdan) Er Quyosh sistemasidagi sayyora (7 soat) Yulduzlar. Quyosh eng yaqin yulduz. Quyosh sistemasidagi sayyoralar. Kometalar va meteorlar.Er sayyora. Yerning tuzilishi va o‘lchami. Sayyoramizning tabiat go‘zalliklari. Globus Yerning modeli. SHimoliy qutb, Janubiy qutb, ekvator. Yerning o‘z o‘qi atrofida aylanishi: kun va tun. Yerning Quyosh atrofida aylanishi: yil fasllarining davriy almashinishi.
Yarimsharlar xaritasi. Quruqlik va suvliklarning xaritada tasvirlanishi. Xaritalarning turli-tumanligi. O‘zbekiston tabiiy xaritasi. Yer yuzasining asosiy shakllari: tog‘, tekislik va okeanlar. Ularning tabiiy xaritada tasvirlanishi. O‘zbekiston hududidagi tog‘ va tekisliklarning tabiiy xaritadagi tasviri. O‘lkamiz hududidagi asosiy daryolar, ko‘llar, kanallar, suv omborari. Suvni muhofaza qilish. O‘rmon tabiati. O‘lkamizdagi o‘rmonlar. O‘rmonlardagi o‘simlik va hayvonot dunyosi. O‘rmon tabiatini asrash. CHo‘l tabiati. O‘zbekiston hududidagi cho‘llar. CHo‘llardagi o‘simlik va hayvonot dunyosi. CHo‘llarning o‘zlashtirilishi. Tog‘ tabiati. O‘lkamizdagi tog‘lar. Tog‘lardagi o‘simlik va hayvonot dunyosi. Tog‘ tabiatini muhofaza qilish. Dasht tabiati. O‘zbekiston dashtlari. Dashtlardagi o‘simlik va hayvonot dunyosi. O‘lkamiz hududidagi Yer osti boyliklari. Respublikamizda qazib olinadigan asosiy foydali qazilmalar. Yer osti boyliklarini tejash. Qo‘riqxonalar. Insonning tabiatga tahsiri. O‘zbekiston qo‘riqxonalarida saqlanayotgan noyob hayvonlar. Yo‘qolib borayotgan hayvon turlari, ularni asrash va ko‘paytirish.
O‘zbekiston Respublikasining mahmuriy xaritasi. Toshkent shahri, Qoraqalpog‘iston Respublikasi va viloyatlarning xaritadagi o‘rni. Toshkent viloyati va shahrining tabiiy sharoiti, aholisi, diqqatga sazovor joylari. Farg‘ona vodiysining tabiati. Andijon, Farg‘ona va Namangan viloyatlarining tabiiy sharoiti, aholisi, viloyatlar tabiatining diqqatga sazovor joylari. Sirdaryo, Jizzax va Samarqand viloyatlarining tabiiy sharoiti, aholisi, viloyatlar tabiatining diqqatga sazovor joylari. Qashqadaryo va Surxondaryo viloyatlarining tabiiy sharoiti, aholisi, viloyatlar diqqatga tabiatining sazovor joylari. Navoiy va Buxoro viloyatlarining tabiiy sharoiti, aholisi, viloyatlar markazlaridagi diqqatga sazovor joylari. Xorazm viloyati va Qoraqalpog‘iston Respublikasining tabiiy sharoiti, aholisi. Xiva va Nukus shaharlaridagi diqqatga sazovor joylari. O‘zbekiston Respublikasi Hukumatining tabiiy boyliklarni muhofaza qilish sohasida olib borayotgan chora va tadbirlari. O‘quv yili davomida o‘tilganlarni takrorlash (2 soat) 45
Davlat ta‘lim standarti talablarini bajarilishini BAHOLASH TIZIMI Davlat ta‘lim standarti talablarini bajarilishini baholash tizimi O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida 2010 yil 25 iyunda 2117-son bilan ro‘yxatga olingan O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta‘limi vazirligi va Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Davlat test markazining 2010 yil 8 iyundagi 23 va 11 /QQ-son qarorining ILOVAsida keltirilgan 5-9-sinf o‘quvchilarining bilimlari sifatini nazorat qilishning reyting tizimi to‘g‘risida NIZOM asosida amalga oshiriladi. Nizomga ko‘ra,o‘quvchilarning bilim saviyasi va o‘zlashtirish darajasining Davlat ta‘lim standartlariga muvofiqligini tahminlash uchun quyidagi nazorat turlarini o‘tkazish nazarda tutiladi: joriy nazorat - so‘rovlar, kollokviumlar, seminarlar, yozma ishlar, testlar tarzida o‘quvchilarning bilimlari, ko‘nikma va kompetentligini muntazam nazorat qilinadi; oraliq nazorat - chorak tamom bo‘lganda va o‘quv dasturining tegishli bo‘limi tugallangandan keyin o‘quvchilarning bilimlari, ko‘nikma va kompetentligini baholash uchun amalga oshiriladi. U imtihonlar, testlar,sinovlar va malakaga doir ishlar shaklida o‘tkaziladi. Ushbu nazoratda foydalaniladigan materiallar o‘quv fani o‘qituvchisi tomonidan tayyorlanadi. Oraliq nazoratda nazorat ishlarining miqdori va mavzulari o‘quv dasturiga asoslangan mavzuiy rejada belgilanadi hamda muddati va shakli ko‘rsatiladi; bosqichli nazorat -o‘quv yili tamom bo‘lgandan keyin imtihonlar, test sinovlari, sinovlar shaklida amalga oshiriladi. Uning asosida reyting aniqlanadi va o‘quvchini navbatdagi sinfga o‘tkazish to‘g‘risida qaror qabul qilinadi.Bosqichli nazorat materiallari namunalari O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta‘limi vazirligining Respublika ta‘lim markazi tomonidan tayyorlanadi. Yakuniy nazorat – o‘qish tugallangandan keyin davlat attestasiyasi shaklida o‘tkaziladi. Reyting tizimida o‘quvchining har bir fan bo‘yicha o‘zlashtirish darajasi ballar orqali ifodalanadi. Har bir nazorat turi qanday shaklda o‘tkazilishidan qathi nazar, besh (5) ballik ("5", "4", "3", "2", "1") usulda butun sonlar yordamida baholanadi. O‘quvchilarning har bir nazorat turi bo‘yicha bilimini, ko‘nikma va kompetentligini baholash hamda reyting ko‘rsatkichini aniqlash ularning o‘quv fani mavzusi bo‘yicha tasavvurga ega bo‘lishi, mavzuning mohiyatini tushunib yetishi, aytib bera olishi, olgan bilimlarini amalda qo‘llay olishi, mustaqil mushohada yurita olishi, ijodiy fikrlay olishi, xulosa qabul qila olishi, mashqlar hamda mustaqil ishlarni bajarishi kabi mezonlarga qarab amalga oshiriladi. Quyida o‘quvchilarning kompetentlik darajalarini baholash bo‘yicha tavsiyalar keltirilgan.
46
Ona tili fanidan o‘quvchilarning kompetentlik darajalarini baholash bo‘yicha tavsiyalar A1 daraja uchun Mavzu Kompeten siyalar 1 yoki 2 ball 3 ball 4 ball 5 ball
So‘z turkumlari va ularning turlari (fehl, ot, sifat, son, olmosh);
Nutqiy kompetensiya
So‘zdagi tovushlarni to‘g‘ri
talaffuz qilsa va yozsa, lekin imlo xatoga yo‘l qo‘ysa
matnni o‘qisa, matndagi so‘zlarni to‘g‘ri talaffuz qilsa, izohli diktant yoza olsa.
gaplarni mazmunan o‘zaro bog‘lay olsa. Matn yuzasidan savollarga javob bersa, yozma nutqda xat boshiga rioya qilsa. Saylanma diktant yoza olsa.
4 balli matn tuzsa, uni ifodali o‘qisa va savodli yozsa, she‘riy matndan so‘z turkum-larini ajrata olsa, tinish belgilarini to‘g‘ri qo‘ya olsa, diktant va bayon yozishda xat boshiga rioya qilsa.
kompetensiyasi So‘z
turkumlari nomini sanay olsa. Fehl, ot so‘z turkumlarini tahrifini keltira olsa, gapda so‘zlarning ifodalanishini bilsa.
Sodda va grammatik tuzilmalarni yoza olsa, so‘z turkumlari vazifasini ayta olsa,
so‘roqlarini ajrata olsa.
Gaplarni morfologik tahlil qila olsa, so‘zlarni kommunikativ vaziyatlarda qo‘llay olsa.
47
O‘qish fanidan o‘quvchilarning kompetentlik darajalarini baholash bo‘yicha tavsiyalar Darajalar 1-2 ball 3-ball 4-ball 5-ball Mavzu Kompetensiyalar A1 daraja uchun 3-sinf Qambar Ota ―Ona tabiat‖ she‘ri Adabiy- nutqiy kompe- tensiya Tingla b tushuni sh ―Ona
tabiat‖ she‘rini tinglab tushunsa. O‘zi va boshqalar tomonidan ifodali o‘qilgan she‘rning mazmunini tinglab tushunsa. O‘zi va
boshqalar tomonidan ifodali o‘qilgan she‘rning har bir misrasidagi mazmunni tinglab
tushunsa. O‘zi va boshqalar tomonidan ifodali o‘qilgan she‘r misralaridagi maz-munni tinglab, to‘liq tushunsa. O‘qish She‘rni o‘qisa. She‘rni to‘g‘ri va ravon o‘qisa.
belgilariga rioya qilib, ifodali o‘qisa.
She‘rni tinish belgilari va adabiy til mehyorlari qoidalariga rioya qilib, ifodali o‘qisa.
She‘rni
qisman yoddan
aytib bersa,
yoki yoddan
aytib bera olmasa
She‘rni yoddan ifodali
aytib bersa.
She‘rni yoddan ifodali aytib
bersa. She‘r
mazmunini so‘zlab bersa.
She‘rni
yoddan ifodali aytib bersa, she‘r mazmunini so‘zlab
bersa, she‘r
yuzasidan berilgan savollarga javob bersa.
ko‘chirsa va imlo xatolariga yo‘l qo‘ysa.
She‘rni xusnixat va imlo
qoidalariga rioya qilgan holda yoza olsa. She‘rni xusnixat va imlo
qoidalariga rioya
qilgan holda yoza olsa, she‘r yuzasidan berilgan savollarga yozma
javob bera olsa. She‘rni xusnixat va
imlo qoidalariga rioya qilgan holda yoza olsa, she‘r
yuzasidan berilgan savollarga yozma javob bera olsa, mavzudan kelib chiqib
kichik ijodiy matn yarata olsa.
48
Matematika fanidan o‘quvchilarning kompetentlik darajalarini baholash bo‘yicha tavsiyalar Mavzu Kompetensiy asi 2 ball 3 ball 4 ball 5 ball A1-bosqichlari uchun
Arifme-tik amalla-rni bajarish ketma- ketligini bilsa. Arifmetik amallar bajarish ketma-ketligini bilsa va amalni to‘g‘ri bajarsa.
Arifmetik amalni to‘g‘ri bajarsa va to‘rt arifmetik amalning hisoblash natijalarini to‘g‘ri tekshirsa. To‘rt arifmetik amalning hisoblash natijalarini turli usullar bilan tekshirsa va taqqoslay olsa
Arif-metik amallarni bajarish ketma- ketligini bilsa., Arifmetik amallar bajarish ketma-ketligini bilsa va amalni to‘g‘ri bajarsa Amallarni to‘g‘ri bajarib, ko‘payti-rishni bo‘lish, qo‘shishni ayirish bilan bilan tekshira olsa To‘rt arifmetik amalning hisoblash natijalarini turli usullar bilan tekshirsa
fikrlash Arifmetik amalni to‘g‘ri
bajarsa, lekin
tekshira olmasa.
Arifmetik amalni to‘g‘ri bajarsa va tekshirish usullarini bilsa Amallar bajarish ketma-ketligini bilib, to‘rt arifmetik amalning hisoblash natijalarini to‘g‘ri tekshirsa. To‘rt arifmetik amalning hisoblash natijalarini turli usullar bilan tekshirsa va taqqoslay olsa
Qo‘shishni ayirish, ko‘paytirish ni bo‘lish bilan
tekshirish usullarini bilsa Arifmetik amalni to‘g‘ri bajarsa va tekshirish usullarini bilsa Arifmetik amalni to‘g‘ri bajarsa va tekshirish usulini qo‘llab, natijani tekshirsa Arifmetik amalni to‘g‘ri bajarsa va tekshirishning turli usulini qo‘llab, natijani tekshirsa
49
―Tabiatshunoslik‖ o‘quv kursidan o‘quvchilarning kompetentlik darajalarini baholash bo‘yicha tavsiyalar Mavzu Kompete n-siya 1–2 ball 3 ball 4 ball 5 ball Yoqilg‘i sifa-tida foyda- lanila- digan qazil- malar Tabiiy jarayon va hodisa- larni kuzatish Yoqilg‘i sifatida foydalaniladi gan qazilmalar nomini aytish
Yoqilg‘i sifatida foydalaniladiga n qazilmalar nomini va
ulardan asosan qanday
maqsadda foydalanilishini aytish Yoqilg‘i sifatida foydalaniladigan qazilmalar nomini, ulardan
asosan qanday maqsadda foydalanilishini,ula rdan
olinadigan mahsulotlarni aytish Yoqilg‘i sifatida foydalaniladigan qazilmalar nomini,
ulardan asosan qanday maqsadda foydalanilishini, ulardan olinadigan mahsulotlarni, tevarak-atrofdagi qaysi
narsalar yoqilg‘i mahsulotlardan tayyorlanganligini aytish Tabiiy jarayon va hodisa- larni tushunti- rish Toshko‘mir va gazning
bir- biridan
holatiga ko‘ra (qattiq va gaz) farqini tushuntirish Toshko‘mir, neftg‘
va gazning
bir- biridan holatiga ko‘ra (qattiq, suyuq va gaz) farqini
tushuntirish Toshko‘mir, neftg‘ va gazning
bir- biridan
holatiga ko‘ra (qattiq, suyuq va gaz)
farqini,toshko‘mir va neftg‘ qanday qazib olinishini tushuntirish Toshko‘mir, neftg‘ va gazning bir-biridan holatiga ko‘ra (qattiq, suyuq va gaz) farqini, ular qanday
qazib olinishini tushuntirish Ko‘rsatis h va aniqlash Xaritadan yonilg‘i foydali
qazilmalar o‘lkamiz hududida bor- yo‘q-ligini aniqlash Xaritadan yonilg‘i foydali qazilmalar o‘lkamiz hududida bor- yo‘qligini aniqlash, toshko‘mir o‘lkamizning qaysi
joylarida borligini ko‘rsatish Xaritadan yonilg‘i foydali qazilmalar o‘lkamiz hududida bor-yo‘qligini aniqlash, toshko‘mir va neft o‘lkamizning qaysi joylarida borligini ko‘rsatish Xaritadan yonilg‘i foydali qazilmalar o‘lkamiz hududida bor- yo‘qligini aniqlash, toshko‘mir, neft va gaz o‘lkamizning qaysi
joylarida borligini ko‘rsatish
Download 0.65 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|