O‘zbekiston respublikasida ma’muriy protseduralarni takomillashtirish

 
 
To‘rtinchi mavzu: Ma’muriy tartib-taomillar (ma’muriy protsedura) 
 
Umumiy tavsif 
Ma’muriy tartib-taomillar (ma’muriy protsedura) deganda asosan ma’muriy 
organlarning turli xil ma’muriy faoliyatlar yuzasidan ma’muriy qarorlar chiqarish 
tartibi, jarayoni, protsessi tushuniladi.
1
Lekin ma’muriy faoliyatning har bir ko‘rinishi 
u yoki bu ma’noda ma’lum bir ma’muriy protseduradir. Masalan, ma’muriy 
tekshirish protsedurasi, ma’muriy reja protsedurasi va hokazo. Lekin ma’muriy 
protsedura deganda asosan individual ma’muriy qaror chiqarish protsedurasi va unga 
qo‘shimcha ravishda boshqa ma’muriy harakatlar, ya’ni ma’muriy qonunchilik, 
ma’muriy reja chiqarish yoki ma’muriy ijodkorlik jarayoni (protsedurasi) ham 
tushuniladi.
Ma’muriy protsedura ma’muriy akt va boshqa faoliyatlar, ya’ni ma’muriy qaror 
chiqarishgacha bo‘lgan dastlabki (oldindi, avvalgi) protseduralar va ma’muriy qaror 
chiqarilganidan keyingi protseduralarga bo‘linadi. Lekin ma’muriy protsedura 
deganda asosan ma’muriy qaror chiqarishgacha bo‘lgan dastlabki (oldindi, avvalgi) 
protsedura(lar) nazarda tutiladi. 
Ma’muriy qaror chiqarilganidan keyingi 
protseduralar esa ma’muriy yustitsiyada o‘rganiladigan ma’muriy tartibdagi shikoyat 
mavzusida o‘tiladi. Ma’muriy protsedurani turli ma’nolarda anglash mumkin. 
Shulardan biri, boshqa huquq sohalarida bo‘lgani kabi, moddiy va protsessual 
qonunchilik kabi tushunish, ya’ni ma’muriy sohadagi protsessual qonunchilik sifatida 
ham tushunish mumkin.
Ma’muriy protsedura o‘z maqsadiga qarab ikki xil ko‘rinishda bo‘lishi mumkin: 
a) huquqni himoya qilish protsedurasi; b) ishtirok etish protsedurasi. Masalan, 
ma’lum bir shaxsga tegishli bo‘lgan litsenziya (ruxsatnoma)ni bekor qilish 
1
Bundan keyingi o‘rinlarda ma’muriy protsedura degan termin qo‘llaniladi. 

---

98 
protsedurasida adresatning fikrini tinglash jarayonini o‘tkazishdan maqsad 
adresatning huquqini himoya qilishga qaratilgan protsedura hisoblanishi bilan 
izohlanadi. O‘z funksiyasiga ko‘ra huquqlarni himoya qilishga qaratilgan sud 
protsessining ba’zi bir yetishmovchiliklarini to‘ldirishga qaratilganligi bilan ajralib 
turadi. Ishtirok etish protsedurasi esa ommaviy manfaatlarni ko‘zlab amalga 
oshiriladi va iloji boricha yanada yaxshiroq ma’muriy qarorni qabul qilish uchun 
aholi (fuqarolar) ishtirokini ta’minlash orqali ma’muriyatning o‘z irodasini aks 
ettiradigan qarorida aholi (fuqarolar)ning irodasini ham aks ettirishga qaratilganligi 
bilan tavsiflanadi. Bu protsedura demokratiya tushunchasidan kelib chiqadi va 
funksiyasiga ko‘ra parlamentning qonunchilik ijodkorligi jarayonini to‘ldiruvchi 
jarayondir. Masalan, ma’muriy organlar tomonidan normativ-huquqiy hujjatlarni 
qabul qilishda aholi (fuqarolar) fikrini o‘rganish jarayonining joriy etilishi aynan 
mana shu protseduraning amaldagi ifodasi hisoblanadi.
1
Ilmiy adabiyotlarda «ma’muriy protsess», «ma’muriy protsedura», «ma’muriy 
jarayon»ning farqlari haqida ham fikr yuritilgan. 
Jumladan, Igor Tsay ma’lum bir yuridik faoliyatda protsess mazmun, protsedura 
esa shakl ma’nosida kelishini ta’kidlaydi.
2
Erkin Hojiyevning ta’kidlashicha, «ma’muriy jarayon ma’muriy-protsessual 
shaklda amalga oshiriladigan hamda ma’muriy huquqiy aktlarni qabul qilish va ijro 
etish orqali ma’lum bir ishlarni hal etishga qaratilgan ijro organlarining hokimiyat 
faoliyatidir»… «Ma’muriy jarayon» va ma’muriy-protsessual faoliyat» bir-biriga 
yaqin va bog‘liq tushunchalardir. Lekin har qanday ma’muriy jarayon faoliyati 
ma’muriy-protsessual faoliyat hisoblanmaydi». 
Erkin Hojiyev ma’muriy jarayonning quyidagi o‘ziga xos xususiyatlarini 
ko‘rsatib o‘tgan: 
1
Shibaike Yoshikazu. «Gyouseihousouronkougi» Yuuhikaku. 2007. – P.277 – 279. 
2
Qarang: Хамедов И.А., Хван Л.Б., Цай И.М. Административное право Республики Узбекистан. Общая часть. – 
Тoшкент, 2012. – С.410 – 411. 

---

99 
«birinchidan, ma’muriy jarayon ijro organlarining maqsadga muvofiq 
yo‘naltirilgan hokimiyat faoliyatidir;