O’zbekiston tarixi 7-sinf

test kaliti

S	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15
J	A	A	B	D	B	B	B	D	B	A	C	A	B	D	A

16.712-yil 17.Ashros 18.Buxoroda 19.Matoga ohor beruvchi 20.Ohangaron

III.Uy vazifasini tushuntirish.
1.Yangi mavzu bilan tanishib kelish
2.Axborot to`plash.
O’IBDO’ _____________________


O’zbekiston tarixi 7-sinf

7 “V”	7 “G”	7 – “D”

15 - Darsning mavzusi: Qorluqlar va O’g’uzlar davlati. Tohiriylar davlati
Darsning maqsadi:
Ta’limiy: O’quvchilarga arab xalifaligining zaiflashuvi, mustaqil davlatlarning shakllana boshlashi xalqimizning arab bosqinchilariga qarshi qilgan qo’zg’alonlarni yoritib berish
Tarbiyaviy: O`quvchilarni o’zlikni anglash, mustaqillikni qadrlash , vatanparvar ruhida tarbiyalash
Rivojlantiruvchi: O`quvchilarni bilim va ko’nikmalarini rivojlantirish
Dars turi: aralash
Dars uslubi: og’zaki, yozma
Dars usuli: ma’ruza, test, savol-javob
Dars jihozi: darslik, elektron darslik, kartotekalar, rasmlar
Darsning texnologik xaritasi:
I.Tashkiliy qism 2 daqiqa
II. O’tgan mavzuni so’rash 10 daqiqa
III.Yangi mavzu mazmunini yoritish 12 daqiqa
IV.Yangi mavzuni mustahkamlash 15 daqiqa
V.O’quvchilarni baholash 4 daqiqa
VI.Uyga vazifa berish 2 daqiqa
Darsning borishi:
I.Tashkiliy qism:
O’quvchilar bilan salomlashish, davomadni aniqlash,darsga jalb qilish,sinfda ishchi muhitini yaratish, dunyoda va O`zbekistonda yuz bergan muhim yangiliklardan qisqacha xabarlar berish.
II. O’tgan mavzuni so’rash:
1.Qachon Muhammad (s.a.v.) arablarni yagona davlatga birlashtiradi?
A.622-yilda B.634-yilda. C.630-yilda D.651-yilda
2.O'rta asrlardagi Iloq vodiysi hozirgi qaysi hududga to'g'ri keladi?
A..Ghirchiq B.Toshkent C.Farg'ona D.Ohangaron
3.Rofe ibn Lays boshchiligida xalifalikka qarshi xalq harakati Samarqanddan boshlanib ... viloyatlariga tarqalgan edi.
A.Shosh, Farg'ona, Buxoro, Naxshab va Xorazm
B.Naxshab, Kesh va Farg'ona
C.Shosh, Farg'ona, Buxoro, Naxshab, Kesh
S.Shosh, Farg'ona, Buxoro, Naxshab va lloq
4.Xalifa Marvon II hukmronlik qilgan davrni aniqlang.
A.661-750-yillar B.769-783-yillar C.744-750-yillar D.783-806-yillar
5.Abbosiylar xonadonidan bo'lgan Аbul Abbos Saffoh nechanchi yillarda xalifalik qilgan?
A.750-754-yillar B.749-755-yillar C.754-761-yillar D.744-750-yillar
6.Muqannaning asli ismi kim bo'lgan?
A.Hoshim ibn Abbos B.Hoshim ibn Hakim C.Mazdan ibn Hamdodon D.Abul Abbos
7.Kin mahalliy aholini islom diniga kiritish maqsadida masjidga kelib ibodat qiluvchilar uchun 2 dirhamdan pul hadya qilishni joriy qilgan edi?
A.Salim ibn Ziyod B.Muoviya I C.Ubaydulloh ibn Ziyod D. Qutayba
8.775-yil "Oq kiyimliklar" qo'liga o'tgan hududlarni aniqlang.
A) Naxshab va Chag'oniyon vohalari B.Narshax qal'asi va Kesh vodiysi
C.Xurosonning janubiy qismi D.Fuzayl ko'shki va G'ijduvon
III.Yangi mavzu bayoni:
VIII asr oxiri-IX asr boshlarida Arab xalifaligi og‘ir siyosiy tanglikkauchradi.Bo‘ysundirilgan xalqlarni itoatda tutib turish arablar uchun tobora qiyin bo‘lib qoldi. Mo­varounnahr va Xuroson aholisining tez-tez qo‘zg‘olon ko‘tarib turishi, uzluksiz davom etgan o‘zaro urush va ichki ziddiyatlar Arab xalifaligi hokimiyatini zaiflashtirdi. Bu esa mustaqil davlatlarning paydo bo‘lishiga olib keldi.
Movarounnahrning shimoliy va shimoli sharqiy hududlaridagi hali xalifalikka bo‘ysundirilmagan chegaradosh yerlarda bir nechta davlatlar tashkil topdi. Ulardan biri Qarluqlar davlatidir. Qadimda Oltoyning g‘arbida, so‘ngra Ir­tish daryosining o‘rta oqimida yashagan qarluqlar qadimiy turkiy qabilalardan hisoblangan. VI-VII asrlarda ular Turk xoqonligi tarkibiga kirgan. VIII asr o‘rtalarida Yettisuv o‘lkasida Qarluqlar davlati tashkil topdi. Bu davlatning poytaxti Chu daryosidan shimolroqda joylashgan Suyob shahri edi. Qarluqlar davlati hukmdori «yabg‘u» yoki «jabg‘u» deb _ yuritilgan.X asr o‘rtalariga borganda qarluqlarning kattagina qismi musulmon bo‘lgan. Bu davrda bir nechta shaharlarda jome masjidlar bino qilingan.Qarluqlar davlati shimol va sharqdan Elsuvi daryosi vodiysigacha, chigil qabilasi yaylovlarigacha; g‘arbdan o‘g‘uz yurti va Farg‘ona vodiysi; janubda esa yag‘molar vohasi va Shar­qiy Turkiston bilan chegaralangan.
X asrda qarluqlar Movarounnahrning shimoliy hududlarini egallagach, Shosh atrofi va Farg‘ona hamda Zarafshon vodiylariga kelib o‘rnashganlar. Keyinchalik o‘troq tarzda yashaydigan mahalliy aholiga singib ketganlar.
Turk xoqonligi hukmronligi davrida o‘g‘uzlar uning tarkibida bo‘lgan. Turk xoqonligi yemirilgach, o‘g‘uzlarning kattagina qismi Sirdaryo havzasi hamda Orol dengizi bo‘yida muqim o‘rnashib olganlar. Ular IX asr oxiri va X asr boshida O‘g‘uzlar davlatiga asos soladilar.
Sirdaryo quyi oqimi bo‘yidagi Yangikent shahri O‘g‘uzlar davlatining poytaxti bo‘lgan. X asrdan boshlab o‘g‘uzlar islom dinini qabul qiladilar.
X asrning birinchi choragida O‘g‘uzlar davlati shimoli sharqdan qo‘zg‘algan qipchoqlar tomonidan qaqshatqich zarbaga uchrab, bo‘linib ketadilar. Ular o‘z yurtini tark etib, bir qismi g‘arbga, Shimoliy Kavkaz dashtlariga borib o‘rnashadi. Ularning ikkinchi qismi esa avval Movarounnahrga kirib boradi va undan janubi g‘arbga siljib, yangi sulola - saljuqiylar boshchiligida Old Osiyo mamlakatlarini istilo qilishga kirishadi.
VIII asr oxiri-IX asr boshida xalifalikni larzaga keltirgan og‘ir siyosiy vaziyat abbosiylarni Movarounnahr va Xurosonda olib borilayotgan siyosatni o‘zgartirishga majbur etdi. Mahalliy zodagonlar Movarounnahr va Xurosonni nafaqat o‘z tasarruflariga o‘tkazib oldilar, balki xalifalik markazida ham hokimiyatni boshqarishda tobora ko‘proq rol o‘ynaydigan bo‘lib qoladilar. Bunga, ayniq- sa, xalifa Horun ar-Rashid (786-809) vafotidan so‘ng uning o‘g‘illari Ma’mun bilan Amin o‘rtasida 809-813-yillarda taxt uchun bo‘lgan kurash katta yo‘l ochib berdi.
Xalifalikning markaziy qismidagi arablar Aminni xalifalik taxtiga ko‘taradilar. Bundan norozi bo‘lgan Ma’mun ukasi Aminga qarshi kurash boshlaydi. Hirot viloyatining zodagonlaridan Tohir ibn Husayn boshliq Xuroson va Movarounnahr mulkdorlari unga yordam beradilar. 813-yilda ular Bag‘dodga yurish qiladilar. Poytaxt qo‘lga kiritilib, Ma’mun xalifalik taxtiga o‘tiradi. Buning evaziga Tohir 821-yilda Xuroson va Movaroun­nahr noibi etib tayinlanadi. Shuningdek, Ma’mun Movarounnahr zodagonlarining ham yordamini unutmadi. Somonxudotning nabi- ralarini ayrim shahar va viloyatlarga noib qilib tayinlaydi. Nuhga Samarqand, Ahmadga Farg‘ona, Yahyoga Shosh va Ustrushona, Ilyosga esa Hirot tegadi. Buning evaziga aka-uka somoniylar Movarounnahrning har yilgi xirojidan juda katta mablag‘ini tohiriylar orqali xalifa xazinasiga yuborib turadilar.
Tohir davlat ishlarini mustaqil idora etish maqsadida 822-yilda xalifa nomini xutbadan chiqartirib yuboradi. Bu amalda Bag‘dod bilan aloqani uzish va o‘zini mustaqil deb e’lon qilish edi. Biroq ko‘p vaqt o‘tmay u to‘satdan vafot etadi. Tohirning o‘g‘illari Talxa va Abul Abbos Abdulloh otasining o‘rniga birin-ketin noiblik qiladilar. Shunday qilib, Xuroson va Movarounnahr boshqaruvi tohiriylar xonadoniga meros bo‘lib qoladi. Abul Abbos Abdulloh noibligi (830-844) davrida poytaxt Marvdan Nishopur shahriga ko‘chiriladi.
Tohiriylar zamonida ham mehnat ahlining ahvoli nihoyatda og‘irligicha qolaverdi. Mulkdor dehqonlarning jab-zulmidan, davlatning og‘ir soliqlaridan bezor bo‘lgan xalq qo‘zg‘olon ko‘taradi. Ularga «g‘oziylar» ham qo‘shiladilar. Qo‘zg‘olonga safforiylar - aka-uka Ya’qub va Amr ibn Layslar boshchilik qiladilar. 873-yilda Xuroson poytaxti Nishopurni egallaydilar. Natijada tohiriylar hukmronligi tugatilib, hokimiyat safforiylar qo‘liga o‘tadi.