O'zbekiston tarixi

1
 0‘zR PDA, 58-fond, 357-ro‘yxat, 31-ish, 31-varaq.
2
 «Sovet 0‘zbekistoni» gazetasi, 1986-yil, 31-yanvar.
3
 O'zR PDA, 58-fond, 342-ro‘yxat, 174-ish, 7-varaq.
4
0‘sha manba, 355-ro‘yxat, 32-ish, 8-varaq.
5
 «Sovet O'zbekistoni» gazetasi, 1989-yil, 31-mart.
569

---

shu bo„ldiki, 1981-1985-yillarda respublika aholisiga rejadagiga 
qaraganda 70 ming tonnadan ko„proq go„sht, 220 ming tonna sut, 100 
million dona tuxum
1
yetkazib berilmadi. Aholining shaxsiy chorva 
xo„jaliklari yanada ayanchli holatga tushib qoldi.
Iqtisodiy bo„hron va turg„unlikning bosh sababi va uning asosi 
qayerda, degan savol tug„iladi. Birinchi va asosiy sabab, adolatsizlik, 
haqsizlik, tengsizlik va milliy mustamlakachilikka asoslangan ijtimoiy-
siyosiy va iqtisodiy tuzumda edi. Ikkinchi asosiy sabab, «lenincha 
adolatli milliy siyosat»ni niqob qilib olib, kommunistik partiyaning 
byurokratik yakkaboshchilikka, buyruqbozlikka va zo„rlikka tayanuvchi 
siyosatida edi. Uchinchi asosiy sabab, Ittifoq «yagona xo„jalik 
kompleksi» degan niqob ostida ishlab chiqarish va rejalashtirishning 
Moskva qoiida haddan tashqari markazlashtirilishi va bo„ysindirilishi 
edi. So„zda, qog„ozda «teng huquqli va suveren» boigan 0„zbekiston 
hech qanday huquqqa amalda ega emas edi. Barcha direktiv rejalar 
Moskvada - Gosplanda hal boiardi. 0„zbekiston uchun tuzilgan direktiv 
reja va topshiriqlami mamlakatimiz tub joy sharoiti va imkoniyatlaridan 
mutlaqo bexabar boigan kimsalar tomonidan ishlab chiqilar va «asoslab» 
berilar edi. 0„zbekistonning vazifasi faqat uni so„zsiz bajarishdan iborat 
edi. Islom Karimov «0„zbekiston iqtisodiy islohotlami chuqurlashtirish 
yoiida» nomli fundamental asarida bu jarayonni atroflicha tahlil qilar 
ekan, bunday deydi: «Boshqacha qilib aytganda, mahsulot kerakmi yoki 
kerak emasmi, unga talab bormi yoki yo„qmi, xalqaro talablarga mos 
keladimi yoki yo„qmi, bundan qat‟iy nazar, u butun Ittifoq bo„yicha mol 
yetkazib beruvchilar va iste‟molchilarga taqsimlanar edi. Biriktirilgan 
iste‟molchi esa bu mahsulotni olishi va o„z navbatida, o„z mahsulotini 
boshqa korxonalarga yetkazib berishi shart edi.
0„zaro mahsulot yetkazib berganlik uchun haq mazkur 
markazlashtirilgan tizim kuchlari bilan amalga oshirilar edi»
2
. Bunday 
sharoitda moddiy manfaatdorlik, raqobat, talab va taklifni bozor asosida 
mutanosiblashtirish degan tushunchalar boiishi mumkin emasdi. 
Bulaming hammasi Markazning qoiida va ixtiyorida edi. «Oqibat 
natijada, - deydi Islom Karimov, - yuqori