O'zbekiston tarixi
«Xalq so‘zi» gazetasi, 1992-yil 28-oktabr
Download 6.43 Mb. Pdf ko'rish
|
a Sagdullayev uzb tarix
- Bu sahifa navigatsiya:
- «Tinch yotganni go‘ridan olib, ruhini chirqiratgan
|
1
«Xalq so‘zi» gazetasi, 1992-yil 28-oktabr. 623 Rashidovga tosh otganlar ko„pincha 0„zbekistonda ishlab chiqarilgan mahsulotlar qariyb tekinga tashib ketilganligini ro„kach qilishadi. Albatta, bu gaplarda asos bor. Biroq, qaysi respublika markaz bilan jahon bozori tarozisida oldi-berdi qildi? Katta-yu kichik barcha respublikalar rus monopoliyasiga, Moskvaning xom- ashyo bazasiga aylanib qolgan edi-ku! Paxta mustaqilligi siyosati barcha paxtakor respublikalar qa- torida 0„zbekiston boshiga qator qiyinchiliklami olib keldi. Meva- sabzavot, chorva mahsulotlari keskin kamaydi. Paxta tabiatan injiq o„simlik bo„lgani uchun kimyoviy moddalar ko„p ishlatildi. Markazning milliy siyosat borasidagi g„ayriinsoniy g„oyalari deh- qonchilik texnologiyasini rivojlantirishga, qo„l mehnatini ka- maytirishga monelik qildi. Ayniqsa, paxta yig„im-terimini tashkil qilishda bir muncha nuqsonlami keltirib chiqardi. Ana shu g„oya asosida mahalliy millat vakillari og„ir va mashaqqatli mehnatga tobe qilindi. Yana bir gap. Orolni go„yo Rashidov quritgan emish. Bu asossiz va bir yoqlama da‟vodir. Olimlarimizning fikricha, Orol kishilik tarixida bir necha bor qurib, yana obi hayotga to„lgan ekan. Bu safar uni Rashidov quritgan boisa, oldin kim quritgan? Agar unda chindan ham dengizni quritib, butun 0„rta Osiyo boshiga kulfat keltirish maqsadi boisa, Moskvaga bo„zchining mokisidek qatnab, katta idoralar eshigini qoqib, rangini sarg„aytirib Sibir suvlarini 0„rta Osiyoga oqizish masalasini ko„tararmidi? Axir bu ulkan va keng miqyosli ish faqat Rashidovning mehnati, uning yuksak obro„-e‟tibori tufayligina davlat ahamiyatiga ega masala maqomini olmadimi? Milliardlab so„m mablag„ sarflanib, bir qism loyihalash ishlari bajarilgan bir paytda Rashidov vafot etgach, ishning to„xtatilishi bunga yana bir dalil boimaydimi? U bu darajada munofiq boimagan. Rashidov tirikligida oyogiga patak boiib, oiganidan so„ng arvohiga qoi ko„targanlar, millatini, xalqini sotganlar munofiq! Ekologiya to„g„risida ikki og„iz so„z. Albatta bu sohada ham Rashidovni toia-to„kis oqlamoqchi emasmiz. Uning qator nuqsonlari, hech boimasa mavjud imkoniyatlardan kengroq foy- dalanolmagan jihatlari bor. Biroq, unga qarab otilgan toshlar qilgan xizmatlariyu tortgan azoblaridan ko„proq boidi. Aslida sobiq SSSRning qaysi burchagida sogiom tabiat qoldi? Axir bu muammoni gapirib Ozarbayjonda Anor, Qozogistonda Oijas 624 Sulaymonov, Qirg„izistonda Chingiz Aytmatov, Rossiyada Valentin Rasputin, Ukrainada Boris Oleynikning jigari qon bo„ldi-ku! Bu fojialaming hammasi mamlakat markaziy boshqamv apparatining no„noqligi, uzoqni ko„ra bilmaganligi oqibatida yuz berdi! Bu - millatlami yo„q qilish, insonni oddiy ishlab chiqarish quroliga aylantirish yo„liga o„tgan, puxta o„ylab topilgan siyosiy konsepsiya edi. Boshqa narsa emas! Rashidov yurtini dunyo miqyosiga ko„tarish niyatida butun imkoniyatini ishga solgan. Yetarli boisa respublika mablagidan, yetmasa har qanday yoi bilan Ittifoq mablagi hisobidan turli xalqaro anjumanlami uyushtirgan, ularga bevosita o„zi rahbarlik qilgan. Osiyo va Afrika yozuvchilarining yiginlari, maqom san‟ati xalqaro ko„riklari, Osiyo, Afrika va Lotin Amerikasi kinofestivallari... siyosat va davlat arboblari uchrashuvlari... bulaming turi ko„p, ro„yxati uzun. Ana shu anjumanlaming hammasida o„zbek xalqi va 0„zbekiston ulugianardi. Rashidov hamma qatori bir odam edi. Syezd minbaridan aytilganidek, unda na sehrgarlik, na favqulodda jodugarlik yo„q edi. Uning butun boyligi o„ta madaniyatliligi, muomalada kamtarinligi, har qanday chigal va ogir vaziyatda ham qiyofasini o„zgartirmay bir xilda turishida edi. U kattayu kichikka birday edi. 0„zbekona hurmat va tavoze, arbobga xos qat‟iyat va talabchanlik qorishib ketgan shaxs edi. Biroq, shuncha imkoniyatlardan qat‟i nazar, kamchiliklardan ham holi boimagandi. U o„zi tarbiyalagan, voyaga yetkazgan shogirdlariga qattiq ishonardi. Ochig„ini aytganda, huddi ana shu ishonuvchanlik uni boshiga oiimidan keyingi kulfatlami olib keldi. Noqobil, sotqin shogirdlar ustoz go„riga «o„t» qalashdi. Arvohini chirqiratishdi. Sh.Rashidovni yaxshi bilgan, u bilan yonma-yon yurganlaming aytishicha, hayotining so„nggi yillarida respublikada mehnat intizomining bo„shashishiga, ayrim ko„zbo„yamachiliklaming paydo boiishiga Sharof Rashidovning ko„ngilchan boiib qolganligi, hammaga birday ishonch va mehr bilan qarashi sabab boigan. Ayrim shogirdlari esa uning huddi ana shu fazilatini suiste‟mol qilishgan, yaxshi gapirib, avrab, silab-siypab ishlarini bitkazib ketaverishgan. Sharof Rashidov vafotidan so„ng uning nomini badnom qilish orqali shovinist mustamlakachilar oldida obro„ va e‟tibor qozonmoqchi boigan I.B.Usmonxo„jayev va Rafiq Nishonovlaming ko„rsatgan jirkanch faoliyatlari fikrimizning yorqin dalilidir. 625 Sharof Rashidovning muxoliflari hatto uning ijodiga ham shubha bilan qarab tosh otdilar. 0„zbek tilida yoza olmaydigan «o„zbek yozuvchisi» Temur Poiatov «Ogonyok» oynomasining 1988-yil 29-iyul sonidagi «Millat otasining panohida» maqolasida: «...Matbuotda mudom Rashidovni ko„klarga ko„tarib maqtab yozishganiga qaramay, deydilarki, hatto mana shu o'rtamiyona asarlami ham uning o„zi yozmagan ekan». Albatta, Sharof Rashidov singari ijodkor shaxsga «deydilarki», «mish-mish»lar tarzida baho berish, yozuvchigagina emas, ko„cha odamiga ham yarashmaydigan qiliqdir. Sharof Rashidovning o„ziga xos ijodkor bo„lganligi va butun umrini qalam bilan dardlashib o„tkazganligini uning qisqacha tarjimai holining o„zi ham ko„rsatib turibdi. Dastlab Samarqand viloyatining «Lenin yoii», so„ngra «Qizil 0„zbekiston»dek respublikaning yetakchi ro„znomasiga muharrir boiish va nihoyat Respublika Yozuvchilar uyushmasi raisligiga saylanishlik har qanday «dongdor tanqidchi yozuvchi»ga ham nasib etmasa kerak... Xullas, atoqli davlat va siyosat arbobi, taniqli yozuvchi Sharof Rashidov faoliyatiga baho berganda tarixiy haqiqat oichovidan chetga chiqmaslik lozim. Sharof Rashidov tugilgan kunning 75- yilligini munosib nishonlash xususidagi «Xalq mehri abadiydir», deb nomlangan ochiq xatda quyidagi haq jumlalami o„qiymiz: «Tabiiyki, Sharof Rashidov - davr farzandi. Har bir shaxsga baho berganda, albatta, o„sha davming murakkab ijtimoiy-siyosiy sharoitlaridan kelib chiqib ish tutish lozim! Har bir davming o„z oichov toshi borligini unutish adolatsizlik boiur edi! Sharof Rashidovning alamzada muxoliflari uning har bir xayrli qadamidan ana shunday adolatsizlik nuqsini topishga urindilar» 1 . 1992-yil noyabr oyida 0„zbekiston Prezidenti Islom Karimov- ning bevosita tashabbusi bilan Sharof Rashidov tavalludining 75-yillik tantanalari 0„zbekistonda keng nishonlandi va tarix adolati qaror topdi. Islom Karimov bunday degan edi: «Tinch yotganni go‘ridan olib, ruhini chirqiratgan Download 6.43 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|